استرس و فشار روانی راهبرد های مقابله با آن

* دکتر نورا داورپناه
در جریان زندگی انسان با رویدادهای کوچک و بزرگی مواجه می شود مانند ناکامیهای عاطفی، اجتماعی، ورزشی، تحصیلی، از دست دادن شغل ، ابتلا به بیماریها، و غیره.
این رویدادها قطعا بر هم ریزنده آرامش شخص بوده و باعث بروز واکنشهای فوری وهیجانی می شوند که در درازمدت حتی اثرات ناگواری روی سلامت جسمی و روحی شخص می گذارند. بدون شک انسان نسبت به وقایع مذکور بی تفاوت نمی ماند لذا در صدد تطبیق خود با اوضاع پیش آمده بر می آید. این رویدادها ارگانیسم را موظف می کنند تا با ظهور عکس العمل های رفتاری و هیجانی که از بطن خصوصیات شخصی در ارتباط با اهمیت رویداد نشات می گیرد، وارد عمل شود.
واکنشهای رفتاری که چگونگی عملکرد ارگانیسم را در قالب روشهای سازگاری نشان میدهد روشهای مقابله است.
این روشها در بین افراد بنا به خصوصیات فردی و نوع حوادث متفاوت است فشار روانی واسترس مجموعه پاسخ های بدن انسان به عوامل ناسازگار وپیش بینی نشده داخلی وخارجی است. افراد در موقعیت های استرس زا از شیوه های مقابله ای متفاوتی استفاده می کنند و کارآمد وناکارآمد بودن این شیوه های مقابله ، تنش اساسی در بهزیستی جسمی وروانشناختی آنها ایفا می کنند.
منابع این تفاوتها شامل تاریخچه زندگی فرد، رشد شناختی وفردی – اجتماعی، تجربه با موقعیت های ایجاد کننده تنش روانی، سیستم انگیزشی و نظام ارزشی پذیرفته شده شخص است.
زندگی در جامعه امروزی به علت ماشینی بودن وتسلط تکنولوژی بر آن از حالت سکون وآرامش قبلی خود خارج شده است. دائما موقعیتهای فشارزای زیاد، روند طبیعی زندگی انسان را مختل کرده وبویژه بعد روانی وجود او را آزار می دهد واو را جهت ادامه زندگی به چالش وا می دارد واگر انسان بخواهد در این چالش موفق باشد باید نسبت به سبک های مقابله با فشار روانی ومنابع ایجادکننده آن شناخت داشته وبداند کدام یک از این روشها سلامت او را تامین می کند. بدین ترتیب توجه روزافزون به نقش فشارهای روانی در زندگی روزمره و شیوه هایی که افراد در مقابله با فشار روانی به کار می برند زمینه ساز انجام تحقیقات زیادی شده است.
بطور کلی سبکهای مقابله ای به تلاشهای شناختی ورفتاری برای جلوگیری ، مدیریت وکاهش فشار روانی اشاره دارد. ایندلر و پارکر(۱۹۹۰) راهبردهای مقابله ای را بر اساس تحقیقی، فرایند مقابله افراد را به سه نوع تقسیم کرده اند.
راهبرد مقابله مساله مدار:
این سبک ، شیوه هایی را توصیف می کند که بر اساس آن فرد اعمالی را که باید برای کاستن یا از بین بردن یک فشار روانی انجام دهد محاسبه می کند. ممکن است از لحاظ شناختی ساختار مساله را عوض کند وبرای اینکه آن مساله به ثمر رسد تلاش لازم را برای تغییر موقعیت فشارآور به کار می بندد.
راهبرد مقابله هیجان مدار :
این راهبرد مستلزم یافتن روشهایی برای کنترل هیجان ها و تلاش برای امیدوار بودن به هنگام مواجهه با موقعیت های تنش زا است.
راهبرد اجتناب مدار:
این راهبرد مستلزم انکار یا کوچک شمردن موقعیت های تنش زاست. بطور کلی هنگامی که افراد بتوانند به طور منطقی موقعیت های تنش زا را طبقه بندی کنندراهبرد مساله مدار بیشترین تاثیر را دارد ولی در صورتی که افراد نتوانند موقعیت های تنش زا را پیش بینی و برای آن راه حل هایی اتخاذ کنندراهبرد هیجان مدار موثرتر واقع می شود.