انتقاد سازنده

انتقاد در لغت به معنای جدا کردن خوب از بد و برشمردن درستی ها و نادرستی های یک اثر ، رویداد و … و دادن اطلاعات به دیگران به نحوی که افراد مورد انتقاد بتوانند آن را در جهت مصالح خود به کار برند.

ولی در عمل انتقاد پیامی است معطوف به ارائه جنبه‌های منفی و معایب پدیده‌ها، رویدادها و به طور خلاصه تمامی مسائل اجتماعی و انسانی. در واقع خصیصه اصلی انتقاد جهت‌گیری منفی و واضح نسبت به یک عمل، اندیشه و رویداد می باشد.

انتقاد یکی از ۷ عادت مخربی است که می تواند باعث بر هم خوردن زندگی مشترک شود و به همین دلیل توصیه می شود تا جایی که امکانش هست انتقاد نکنیم.

اما گاهی در زندگی مشترک با مسائلی مواجه می شویم که نه تنها برای مان خوشایند نیست بلکه آزار دهنده هم هست و اگر چیزی نگوییم نمی توانیم طرف مقابل مان را از حال خود با خبر سازیم.

در اینجا با هم می آموزیم که چگونه انتقاد کنیم تا هم سازنده باشد و هم حال خودمان و هم حال طرف مقابل را بد نکنیم. چه بگوییم و چگونه بگوییم:

۱. قبل از بیان اشکالات و کاستی‌ها از ویژگی‌های مثبت و خوبی های او تعریف کنید.
۲. با گفتن اشتباهات خود، زمینه پذیرش انتقاد را هموار کنید.
۳. با طرح سوال می‌توانید ایرادات را به صورت غیر مستقیم مطرح کنید.
۴. واضح و شفاف خواسته هایتان را بیان کنید.
۵. با لحنی آرام و دلسوزانه صمیمی و دوستانه صحبت کنید.
۶.به جای تحکمی و دستوری صحبت کردن رفتار جدید را پیشنهاد کنید.
۷.ویژگی منفی و رفتار بد را سرزنش کنید نه طرف مقابلتان را.
۸. واضح و شمرده سخن بگویید به طوری که طرف مقابل انتقاد شما و دلیل مطرح کردن آن را بفهمد.
۹.مطمئن شوید اعمال و رفتاری را که مورد انتقاد قرار می‌دهید قابل تغییر است.
۱۰.هدف اصلاح کردن باشد نه موعظه و سخنرانی.
۱۱. از غر زدن، طعنه زدن، برچسب زدن و … خودداری کنید.
۱۲. از ژست های خشم آلود مثل مشت کردن دست، اخم کردن و… پرهیز کنید.
۱۳.طرف مقابل تان را برای اصلاح امیدوار کنید.
۱۴.کوچکترین تغییر را تحسین و تشویق کنید، حتی در حد کلامی.
۱۵. اگر احتمال تکرار اشتباه را نمی دهید و مسئله مهمی هم نبوده پیشنهاد می شود انتقاد تان را قورت دهید.
۱۶.انتقاد را تا زمان مناسب از دست نرفته انجام دهید.
۱۷. در بیان انتقاد عجله هم نکنید و دارکوب وار و مکرر انتقاد نکنید.
۱۸. رحم داشته باشید و در هر نوبت فقط در مورد ۱ مطلب نقد کنید.
۱۹. هنگام انتقاد از واژه هایی نظیر « تو همیشه، تو هیچوقت، هرگز، هر، همه…» استفاده نکنید.
۲۰. بکوشید انگیزه ای برای تغییر رفتار پیدا کنید و ارائه دهید.
۲۱.در زمینه ای که انتقاد می کنیم، خودمان ضعف نداشته باشیم.
۲۲.در آن زمان به صحبت ها و درد و دل های او کاملا گوش دهیم.
۲۳. قبل از انتقاد خود را در جای او بگذاریم تا شاید علت رفتار را دریابیم.
۲۴. توجه داشته باشیم که در انتقاد در حال آشکار کردن عیب طرف مقابلمان هستیم که قطعا برایش خوشایند نیست.
۲۵.اگر تصمیم گرفتید که انتقاد کنید و مطمئن شدید که آن رفتار ناخوشایند است دیگر عذرخواهی نکنید.
۲۶. گوشه و کنایه نزنید و نشان دهید به دنبال بهتر شدن رابطه هستید نه بدتر کردن آن.
۲۷.می توانید انتقاد را در پوشش سوال یا پیشنهاد مطرح کنید.
۲۸. زمانی که شما یا او استرس دارید یا خسته هستید زمان مناسبی برای انتقاد نیست.
۲۹.بیان انتقاد فقط از سر خشم نباشد و به دنبال ساختن باشید.
۳۰. انتقاد را ساندویچی بیان کنید.

یعنی اول بیان یک ویژگی مثبت و بعد بیان مطلب قابل تغییر و بعد مجددا بیان یک تعریف .

پیشنهاد میکنم همین الان قلم و کاغذی بردارید و بنویسید که در گذشته چه انتقادهایی انجام داده اید که می توانستید از این روش ها استفاده کنید؟ و حالا سعی کنید آن ها را در این قالب بگنجانید و دومرتبه تلاش کنید.

یادمان باشد انتقاد آخرین راهی است که باید از آن استفاده کنیم. بیایید تنها در صورتیکه می دانیم هیچ راهی وجود ندارد به سراغ این کار برویم و آنقدر دل عزیزانمان را خون نکنیم .

کتایون خطیر

مشاور خانواده و جامعه شناس
۶۴۷-۳۹۱-۳۸۰۹