به بهانه فیلم جاسمین غمگین

بررسی جایگاه زن مستقل و زن وابسته در جامعه

داستان فیلم اقتباسی نه چندان وفادارانه از روی نمایش نامه اتوبوسی به نام هوس از تنسی ویلیامز است.زندگی مجلل جاسمین از اون گرفته می شود و برای تنها نماندن او به خانه خواهرش پناه می برد و …

زنان مستقل یا سیندرلاهای حبس شده در کاخ کولت دولینگ با بررسی مفهوم عقدۀ سیندرلا، ترس پنهانی زنان را از استقلال و خودکفایی مطرح می کند.
زنان از زمان کودکی تشویق شده اند به شکل نادرستی متکی و وابسته باشند. هر زنی که به درون خود بنگرد پی می برد که هرگز آموزش لازم برای مراقبت از خود، روی پای خود ایستادن و حمایت از خود را کسب نکرده است و به پسرها به دلیل این که خودکفا هستند حسادت می کند.
البته این طبیعت نیست که خودکفایی را در مردان به ودیعه می گذارد بلکه آموزش است. در واقع مردان آموزش لازم را برای استقلال و خودکفایی کسب می کنند و زنان نیز می آموزند که روزی و به طریقی مورد حمایت قرار خواهند گرفت.

دیدن فیلم هایی چون سیندرلا این تخیل غلط سیندرلایی را در دید زنان تقویت می کند که بالاخره روز موعود خواهد رسید و لنگه کفش آنها توسط شاهزاده پیدا خواهد شد و شاهزاده همراه با خدمه و اسب سفید به دنبال او خواهد آمد و او خوشبخت و بدون دردسر زیر سایه او با آرامش زندگی خواهد کرد.
فیلم بلو جاسمین (جاسمین غمگین) محصول سال ۲۰۱۳ آمریکا به کارگردانی و نویسندگی وودی آلن و با بازی کیت بلانشت، الک بالدوین، لوئی سی.کی و سالی هاوکینز در ژانر کمدی- درام پخش شد.

این فیلم زندگی جاسمین با بازی کیت بلانشت را به تصویر می‌کشد که که یک زن نیویورکی است و بعد از اینکه همه چیز زندگی از جمله ازدواجش با تاجر ثروتمند یعنی هال (الک بالدوین) تباه می‌شود، به آپارتمان معمولی خواهرش می‌رود تا دوباره خودش را جمع و جور کند. این فیلم نامزد دریافت جایزه اسکار و برنده جایزه گلدن‌گلوب برای نقش اول زن شده است.
در فیلم بلو جاسمین به معنای جاسمین غمگین، جاسمین در جامعه غربی دچار مسائل و مشکلاتی می‌شود؛ مشکلاتی که ممکن است زنان ایرانی نیز به نوبه خود با آنها مواجه شوند.
این فیلم زنانه با محوریت جاسمین این پیام را به ما می‌دهد که وابستگی بیش‌از حد یک زن به مرد با فروپاشی زندگی مرد، مسائل و مشکلات زیادی بر سر راه زن قرار می‌دهد و برای او دردسرساز خواهد بود.

شخصیت جاه‌طلب و سست یک زن بدون آنکه تلاش کند روی پای خود بایستد، همواره منتظر کسی است که او را خوشبخت کند و روی او تأثیر بگذارد.
در این فیلم زنانه با نشان دادن تبعیض و تفاوت خانه دو خواهر، اختلاف طبقاتی نشان داده می‌شود. همچنین مفاهیمی چون تنهایی، تجمل‌گرایی و مدگرایی به تصویر کشیده می‌شود. حتی در این فیلم برندها و مارک‌‎ها به صراحت نام برده می‌شود.

اضطراب، نامطمئن بودن و ترس از آینده، ولخرجی، ترک تحصیل، ورشکستگی، فقر، تجاوز، خشونت علیه زنان ازجمله سایر مفاهیم به تصویر کشیده‌شده در این فیلم است. خشونت علیه زنان به صحنه کتک خوردن جنجر خواهر جاسمین توسط شوهر سابقش اشاره دارد.

آشفتگی، روابط دم‌دستی جنجر با مردان که راحت در ماشین با مردی که در مهمانی آشنا شده رابطه جنسی برقرار می‌کند، مصرف‌گرایی، دروغ، فرار از منزل، خودکشی و بی‌هدفی؛ از دیگر مفاهیم مطرح‌شده در این فیلم است. خودکشی هال؛ همسر سابق جاسمین در زندان در مورد بی‌هدفی، از جمله بی هدفی خود جاسمین اشاره دارد. جاسمین می گوید که نمی‌داند در پی چیست.
همچنین بحران هویت از دیگر مضامین مطرح‌شده در این فیلم هستند به طوری‌که ژانت به جاسمین تغییر نام می‌دهد تا هویت پیدا کند. ازطرفی جدایی و طلاق، خودفریبی و شانس از المان‌های مورد استفاده در این فیلم هستند. ضمن آنکه روابط مخدوش بین دو خواهر، تیکه‌پرانی آنها، تظاهرکردن و زیر پا گذاشتن اخلاقیات، شغل و نگاه ابزاری به زن‌ها از سایر مفاهیم ارائه‌شده در فیلم بلو جاسمین است.
در خصوص شغل و نگاه ابزاری به زنان تشریح می توان دید که جنجر خواهر جاسمین در این فیلم در سوپرمارکت کار می‌کند و جاسمین مدام به کنایه می‌گوید که ما با هم فرق داریم و من باید مدرک مهم داشته باشم اما خود منشی دندانپزشک می‌شود که نگاه ابزاری به او دارد و از قیافه و ظاهر او برای استخدام و بعد برای جلب توجه او استفاده می‌کند.
این نکته ها که در فیلم جاسمین برجسته می شود دور از جامعه ما نیست و بسیار دیده شده که زنی صرفا به خاطر زیبایی یا نحوه آرایش و پوشش استخدام شده و در محیط کار مورد سو ء استفاده ابزاری و حتی جنسی قرار گرفته است.
خیانت هال شوهر سابق جاسمین به جاسمین و بالاخره مفهوم زن وابسته و زن مستقل و پنهان‌کاری از مفاهیم مهم این فیلم هستند.

زن وابسته از دید سیمون دوبوار زنی است که دیگران از او نگه‌داری می‌کنند. از دید دوبوار زن وابسته اجبارها را می‌پذیرد زیرا نمی‌خواهد خود را از حمایت مردانه محروم کند.

در این فیلم که فیلمی زنانه است شخصیت اول زن شخصیتی شکننده، کوته‌فکر و سطحی است و همواره به دنبال کسی است که او را از این وضع دربیاورد تا جایی که حس ترحم ما را برمی‌انگیزد.

دوبوار زن مستقل را زنی می‌داند که فاصله خود را با مردان از طریق کار پر می‌کند.
دوبوار همچنین معتقد است زن باید مورد خوشایند مرد قرار گیرد تا بتواند به دنیای مردانه نزدیک شود به همین علت در این فیلم به مد و فشن پرداخته می‌شود تا زن بتواند از این طریق توجه مرد را جلب کند. در واقع زن برای برابری با مرد باید به دنیای مردانه دسترسی پیدا کند.

در خصوص ویژگی‌های زن مستقل می توان گفت: کسی به راحتی نمی‌تواند نگاه و هدف و انتخاب این زن را بگیرد. زن مستقل خودمختار و فعال است. جاسمین به بیکاری خو گرفته است زیرا هیچ‌‌وقت پشتکار و نظم نداشته و مهارتی کسب نکرده است. جاسمین می‌ترسد تجربه جدیدی را آغاز کند چراکه ممکن است به شکست منجر شود.

زنان سیندرلایی امروز وقتی از کاخ رانده می شوند بی پناه شده و در پی یافتن راهی برای ورود به کاخی دیگر هستند و در این مسیر مجبور می شوند هزینه های هنگفتی را متحمل شوند.آنها همواره نگران زیبایی چهره و اندام و پوشش خود هستند و مدام به تمرین رفتارهای اغواگرانه ای می پردازند که مردان را جذب می کند.
آنها به این شکل می خواهند وارد دنیای مردان شوند و نه به شکل فعال و این که برای خود کار و کسب و مهارتی بدست آورند. آنها این طریق شکست های عاطفی زیادی را متحمل می شوند و از یک نقطه به نقطه دیگری پرتاب می شوند و در این پرتاب مهمترین بخش خود که هویت خود است را از دست می دهند.

به قول جبران خلیل جبران بهترین رابطه عاطفی و سالم ترین نوع عشق آن است که ما مانند ستون های معبد کنار هم بایستیم و از یک قرص نان نخوریم ولی با هم شریک شویم.

و به قول داستان زیبای کودکانه و پر مفهوم نیمه گمشده شل سیلور استاین به دنبال نیمه گمشده نباشیم. نیمه گمشده ما در خودمان هست ما میتوانیم دایره باشیم که با خودمان کامل شدیم اما با هم مسیر زندگی را قل بخوریم چیزی که در این میان مهم است اینکه ورود زنان به دنیای مردانه نباید آنها را تبدیل به موجودات آمازونی کند که در کتاب «زن بودن» دکتر تونی گرانت ذکر شده است. زنی که در مسابقه با دنیای مردان تمام حس زن بودن خود را از دست داده است.

مهم است بدانیم که بر اساس نظریه یونگ ما در وجودمان هم ویژگی مردانه داریم و هم زنانه و داشتن و حفظ هر دو ویژگی ما را تبدیل به موجودات آندروژنی می کند که نشان دهنده زن و مرد بودن کامل تری است. مردان با فاصله گرفتن از دنیای هیجان و احساس خود بخش زنانه درون خود را فراموش کردند و زنان وابسته و متکی به دیگران بخش مردانه درون خود را به فراموشی سپردند. باید با قطعات گم شده درون خود آشتی کنیم تا به سازگاری بیشتر شخصیت دست پیدا کنیم. بیایید تا روی پاهای خود بایستیم و همدیگر را دوست بداریم.

* دکتر فاطمه بهرامی
روان درمانگر زوج و خانواده