مرد میانسالی را تصور کنید که اعتماد به نفس کافی ندارد، روابط اجتماعی‌اش خیلی قوی نیست و نگاه خوشبینانه ای به دنیا ندارد. البته ایشان به تازگی صاحب چنین صفاتی نشده است؛ تا جایی که به یاد می‌آورد عنصر اعتماد در زندگی‌اش کم بوده است و او ماه آینده وارد ۷۵ سالگی می شود و احتمالا هیچگاه نخواهد فهمید که ریشه بحران اعتماد در او به ۷۴ سال قبل زمانی که کمتر از یک سال داشته است برمی گردد. اریک اریکسون روان‌شناس بزرگ آلمانی در نظریه‌ای به نام «مراحل رشد اجتماعی» زندگی انسان را به ۸ قسمت تقسیم می کند:
۱ – از تولد تا یک سالگی
۲ – سال دوم و سوم زندگی
۳ – سال سوم تا ششم زندگی
۴ – سال ششم تا دوازدهم زندگی
۵ – سال دوازدهم تا سال بیستم زندگی
۶ – سال بیستم تا سی ام زندگی
۷ – سال چهلم تا شصت و پنجم زندگی
۸ – از شصت و پنج سالگی به بعد
در هر کدام از این مراحل قسمتی از شخصیت اجتماعی فرد شکل می گیرد. مثلا در ۱۲ ماه اول زندگی موضوع «اعتماد یا عدم اعتماد» در فرد شکل می گیرد. اگر شرایط زندگی کودک در سال اول زندگی‌اش مناسب و ایمن باشد او تا آخر عمر فردی خواهد بود که دنیا را جایی مناسب برای زندگی و موفقیت می‌داند، می‌تواند روابط مبتنی بر اعتماد با افراد برقرار کند و در نهایت به خود اعتماد کند و همین اعتماد به نفس،زیرساخت توسعه فردی او در تمام زندگی‌اش خواهد شد. به همین دلیل است که اریکسون سال اول زندگی را مرحله «اعتماد در برابر عدم اعتماد» می‌نامد. هر چیزی که آرامش و امنیت کودک را در سال اول زندگی‌اش به خطر بیندازد، یک ضربه به اعتماد او می‌زند. فریادی که بر سر او کشیده می‌شود، دعوایی که پدر و مادر در حضور او می‌کنند، گرسنگی و تشنگی کودک، دمای نامناسب اتاقی که کودک در آن زندگی می‌کند، دردهایی که کودک می‌کشد (به هر علتی مانند بیماری، سوختگی، شکستگی، عرق سوز شدن پا)، بی‌اعتنایی اطرافیان به کودک و … همه و همه دست به دست هم می دهند تا عنصر اعتماد در کودک ضعیف شود. یکی از فاجعه بارترین توصیه‌هایی که گاه به پدر و مادرهای جوان می‌شود، این است که کودک‌تان را زیاد در آغوش نگیرید چون «بغلی» می‌شود و مجبور خواهید شد مدام او را بغل کنید. این در حالی است که در سال اول زندگی کودک هر چه بیشتر توسط پدر و مادرش در آغوش گرفته شود اعتماد به نفس او بیشتر تقویت می‌شود. کودک در ارزیابی محیط جدید زندگی‌اش هر اندازه احساس کند که به والدینش نزدیک است و حمایت و تأیید آنها را به همراه دارد آرامش و اعتماد بیشتری به دست خواهد آورد. بنابر این کودک زیر یک سال را مدام بغل کنید، با او صحبت کنید، لبخند بزنید، مراقب سلامتی‌اش باشید، حواس‌تان به نیازهای غذایی‌اش باشد، نگذارید از خیس بودن پوشک عذاب بکشد و دچار التهاب پوستی شود، کنار او دعوا و جنجال نداشته باشد، به او نهیب نزنید، با او بازی کنید و … بدانید که اعتماد یا عدم اعتماد در انسان در همان ۱۲ ماه نخست زندگی‌اش تعیین می‌شود و این والدین کودک هستند که نقش اصلی را در شکل‌گیری اعتماد در او را دارند. اگر والدین مرد میانسال نقل شده در بالا در سال اول رفتار مهربانانه‌تری با او داشتند او یک عمر در بحران بی‌اعتمادی به سر نمی‌برد.
* کتایون خطیر مشاور خانواده و جامعه شناس تلفن : ۳۸۰۹-۳۹۱-۶۴۷
