تهران با چالش‌های داخلی مواجه است؛ از آلودگی هوا و قطع برق تا فرار مغزها و مخالفت‌های عمومی

قیام ایران علیه رژیم موضوع فعلی است

در خارج، رژیم ایران به نظر می‌رسد که مشغول مدیریت نیروهای نیابتی خود، سرمایه‌گذاری‌های آینده در سوریه و بازسازی حزب‌الله است، اما در پشت پرده، جامعه ایران به فروپاشی نزدیک می‌شود.

آلودگی هوا، کمبود نفت و گاز، قطعی مکرر برق، پرداخت نشدن حقوق و فرار مغزها تنها بخشی از مشکلاتی است که شهروندان ایرانی با آن مواجه هستند. این مسائل هر روز با آسیب‌های انباشته بدتر می‌شوند.

در گفت‌وگو با محققانی که جامعه ایران را مطالعه می‌کنند، مسائل فساد و تحریم‌ها نمایان می‌شود. آیا همه این مشکلات شهروندان ایرانی را به شورش می‌کشاند؟ سئوال همچنان باز می‌ماند.

این روزها چه چیزی سرلوحه کار شهروندان ایرانی است؟

به گفته تامار ایلام گیندین، متخصص ایران در مرکز ازری دانشگاه حیفا برای مطالعات ایران و خلیج فارس، در هفته‌های اخیر عمدتاً قانون جدید حجاب و در دو سال گذشته به طور کلی مسائل مربوط به حجاب و حقوق زنان مورد توجه بوده است.

سقوط بشار اسد نیز در دو زمینه در دستور کار قرار دارد: یکی اینکه پایان علی خامنه‌ای نزدیک است، زیرا همه افراد نیابتی او یکی پس از دیگری حذف می‌شوند. دومی مربوط به بحران برق است؛ قطعی برق برنامه‌ریزی‌شده وجود دارد و باید یادآور شد که در دوره بسیار سردی هستیم.

ایرانی‌ها در حال بازگشت به گرمایش با گاز و نفت هستند، گرمایشی که هرگز متوقف نشد اما هر زمستان قربانی می‌گیرد. هفته گذشته حتی ادارات دولتی هر روز کار نمی‌کردند زیرا برق کافی برای راه‌اندازی آن‌ها وجود نداشت.

به گفته پروفسور مایر لیتوک، کارشناس ارشد مرکز اتحاد برای مطالعات ایران در دانشگاه تل آویو، علل مشکلات را می‌توان به تحریم، فساد و مدیریت ضعیف رژیم ایران تقسیم کرد.

تحریم‌های غرب کار را برای آن‌ها بسیار دشوار می‌کند، از جمله در بخش نفت. ایران نیاز به خرید تجهیزات برای تجدید تولید نفت دارد، اما تحریم‌ها و هزینه‌ها این کار را چالش‌برانگیز کرده است.

نفتی که آن‌ها دارند با تخفیف به چینی‌ها فروخته می‌شود. ایران پتانسیل صادرات نفت و گاز را دارد، اما در هر دو مورد با کمبود مواجه است. لیتوک گفت که کاهش تولید و افزایش مصرف باعث مشکلاتی در تولید و عرضه برق می‌شود.

عامل دوم سوء مدیریت اقتصاد ایران است. فساد در مقیاس وسیع وجود دارد. ایران در سال گذشته رتبه ۱۴۹ را در بین ۱۹۰ کشور در شاخص جهانی فساد کسب کرد.

دولت همچنین به غذا یارانه می‌دهد و با چندین نرخ ارز متفاوت عمل می‌کند که دروازه دیگری برای ورود به فساد است. لیتوک افزود که از نظر واحد پولی جهانی، ۷۷۰ هزار ریال به دلار ثبت شده است که پایین‌ترین رقم تاریخ است و منجر به افزایش قیمت مواد غذایی می‌شود.

آن‌هایی که می‌توانند بروند

گزارش‌های مربوط به وقایع ایران تصویری تلخ را به نمایش می‌گذارند. مشکلات شدید مواد مخدر، اعدام‌های متداول و رفتار خشن با مسائل حجاب، همگی به شرارت همراه با فساد توسط رژیم و سپاه پاسداران اشاره دارد. آن‌هایی که می‌توانند بروند، بیشتر آن‌ها می‌مانند و رنج می‌برند.

به گفته ایلام گیندین، فرار مغزها یکی از بزرگترین مشکلات جمهوری اسلامی است. آن‌ها سرمایه‌گذاری زیادی در آموزش و پرورش و مدارس برای پسران و دختران با استعداد می‌کنند، اما هیچ موقعیتی وجود ندارد، زیرا برای دسترسی به موقعیت‌ها به ارتباطات نیاز دارید.

بنابراین، آن‌ها به غرب می‌گریزند و در آنجا سرآمد می‌شوند. به عنوان مثال، مریم میرزاخانی، اولین و تنها زن ایرانی که به مدال فیلدز، معادل جایزه نوبل ریاضیات، مفتخر شد.

لیتواک خاطرنشان کرد که سالانه ۱۰۰۰۰۰ متخصص از ایران خارج می‌شوند که عمدتاً پزشک و مهندس هستند. کمبود شدید پرستار در کشور وجود دارد، به طوری که پدیده خودکشی پرستاران به دلیل کار زیاد مشاهده می‌شود.

از سوی دیگر، ایلام گیندین گفت که این وضعیت موجب تحریک عمل نمی‌شود. آنچه باعث اقدام می‌شود، مسائل اقتصادی است. اکنون مردم منتظر جرقه‌ای هستند که شورش‌های بعدی را شعله‌ور کند، مانند مرگ مهسا امینی. این بار جمهوری اسلامی متحدانی مانند دبیرکل حزب‌الله، نصرالله، ندارد که ۲۲ هزار سرباز را برای کمک به سرکوب اعتراضات دو سال پیش فرستاد.

قاچاق مواد مخدر نیز در ایران رونق دارد. ایلام گیندین ادامه داد که قاچاق مواد مخدر یکی از جرایمی است که مجازات آن اعدام است. در ماه‌های اخیر، ده‌ها نفر هر ماه به دلیل مواد مخدر اعدام شده‌اند. مشکل شدید مواد مخدر وجود دارد، زیرا مردم می‌خواهند از واقعیت فرار کنند و احساس می‌کنند هیچ امیدی ندارند.

لیتوک به تمام این مسائل اشاره می‌کند و می‌افزاید که مشکلات برق که اکنون به دلیل کمبود گاز به وجود آمده، منجر به استفاده از نفت کوره بی‌کیفیت می‌شود که باعث آلودگی وحشتناک هوا می‌گردد. تهران که در میان کوه‌ها قرار دارد، از مشکل آلودگی هوای شدید رنج می‌برد، زیرا هوا در آنجا محبوس شده است. در ماه گذشته، مدارس و ادارات دولتی پس از اینکه به ساکنان گفته شد که بیرون نروند، تعطیل شدند. این آلودگی سایر شهرها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مشکل دیگری که پیش می‌آید این است که افرادی مانند معلمان کار می‌کنند و حقوق خود را به موقع از دولت دریافت نمی‌کنند. در دو سال گذشته اعتصابات زیادی صورت گرفته است. کارگران صنعت نفت دستمزد دریافت نمی‌کنند و مستمری‌بگیران می‌بینند که حقوق بازنشستگی آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد.

علاوه بر این، لیتوک گزارش داد که بخش قابل توجهی از بانک‌های ایرانی ورشکسته هستند. بحران آب به دلیل مدیریت نادرست منابع آب وجود دارد و این فهرست ادامه دارد.

هر دو کارشناس نتیجه می‌گیرند که همه این‌ها واقعیتی سخت را برای شهروندان ایرانی ایجاد می‌کند.

آیا شهروندان ایرانی سرمایه‌گذاری‌های رژیم را در جنگ علیه اسرائیل دنبال می‌کنند؟

آن‌ها به وضوح این کار را می‌کنند. برای دو دهه، معترضان از اولویت دادن رژیم به درگیری‌های خارجی بر نیازهای داخلی انتقاد کرده‌اند. شعارهای رایج اعتراضی دخالت در غزه، لبنان و یمن را به نفع تمرکز بر ایران رد می‌کنند.

پس از سقوط اسد، میزان سرمایه‌گذاری ایران در سوریه فاش شد؛ اقامت در آنجا ۵۰ میلیارد دلار هزینه داشت، به علاوه ۳۰ میلیارد دلار دیگر به عنوان بدهی سوریه به ایران تعریف می‌شود که احتمالاً بازپرداخت نخواهد شد. با ۸۰ میلیارد دلار، آن‌ها می‌توانستند به بسیاری از مردم فقیر غذا بدهند، مدارس بسازند و غیره.

لیتوک افزود که رژیم التماس می‌کند که تحریم‌های غربی لغو شوند، زیرا آن‌ها در وضعیت اقتصادی ناامیدکننده‌ای قرار دارند. اما خامنه‌ای به غرب بسیار مشکوک است. شاید با رئیس‌جمهور منتخب دونالد ترامپ، او تلاش خواهد کرد تا به یک توافق جدید برسد.

اگر شرایط این‌قدر سخت است، چرا مردم ایران قیام نمی‌کنند؟

به دلیل ترس، لیتوک گفت که رژیم کارایی و وحشیگری خود را در سرکوب ثابت کرده است و صدها، اگر نگوییم هزاران نفر را به قتل رسانده است. این باعث ایجاد ترس می‌شود.

رژیم اینترنت را کنترل می‌کند و به سرعت شبکه را زیر نظر دارد تا اعتراضات را خاموش کند. ایرانی‌ها نیز نتایج بهار عربی و هرج و مرج را در جاهای مختلف می‌بینند و به خود می‌گویند: «چه کسی به این نیاز دارد؟» شاید اگر روحانیون را سرنگون کنیم، به دیکتاتوری سپاه پاسداران دست پیدا کنیم؟

ایرانی‌ها منتظرند بی‌بی کارش را بکند. به هر حال، از دیدگاه آن‌ها، او یحیی سینوار، نصرالله و رهبر حماس، اسماعیل هنیه را حذف کرد و آن‌ها از او می‌خواهند که رهبرشان را نیز حذف کند. در میان ایرانیان در ایران و در تبعید از بی‌بی تحسین وجود دارد و این تا حدودی دلخراش است.

در مورد قیام و انقلاب، لیتوک و ایلام گیندین هر دو پیش‌بینی را دشوار می‌دانند.

به گفته ایلام گیندین، آنچه آن‌ها را به خیابان‌ها می‌آورد، فراخوان نتانیاهو نیست، بلکه اتفاق بعدی است که ما نمی‌دانیم چه خواهد بود.

ما فکر نمی‌کردیم اعتراضات بعد از درگذشت مهسا امینی بیش از یک یا دو هفته طول بکشد و بیش از نیم سال طول کشید و در واقع جنبش هنوز زنده است.

از سوی دیگر، مرگ آرمیتا گراوند ۱۶ ساله یک سال بعد دقیقاً در همین شرایط به اعتراضی گسترده تبدیل نشد، زیرا جمهوری اسلامی از اشتباهات سال قبل درس گرفت و می‌دانست چگونه جلوی آن را بگیرد.

شما فقط باید به اطراف خود نگاه کنید تا بفهمید که انقلاب در ایران یک سناریوی قابل قبول است. این که آیا فردا اتفاق می‌افتد، یک سال یا ۲۰ سال دیگر، این یک سوال دیگر است.

قیام ایران علیه رژیم موضوع فعلی است