جمهوری اسلامی قبل از برکناری اسد، او را رها کرده بود
تهران به دلیل ناتوانی از ارائه حمایت نظامی بیشتر برای رهبر سوریه خودداری کرد
جمهوری اسلامی قبل از برکناری اسد، ایمانش را از دست داد
به گفته تحلیلگران و آگاهان، رژیم ایران قبل از سقوط اسد از قدرت، اعتماد خود را به بشار اسد، رئیس جمهور مخلوع سوریه از دست داده بود. وزیر خارجه رژیم ایران به او گفت که تهران ضعیف است و دیگر نمیتواند نیروهای بیشتری را برای حمایت از رژیمش بفرستد.
زمانی که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه هفته گذشته، چند روز پس از سقوط دومین شهر بزرگ سوریه به دست شورشیان، از دمشق بازدید کرد، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، مدعی شد که عقب نشینی او از حلب تاکتیکی بوده است.
عراقچی پاسخ داد که تهران دیگر در موقعیتی نیست که به هر حال نیرو بفرستد تا از او حمایت کند. اما ما انتظار نداشتیم که فروپاشی به این سرعت رخ دهد یا ارتش او اینچنین توخالی باشد. این یک شوک برای ما نیز بود.
سعید لیلاز، تحلیلگر نزدیک به دولت اصلاحات مسعود پزشکیان، میگوید اسد بیش از آنکه متحد باشد، به یک مسئولیت تبدیل شده بود، یعنی زمانش تمام شده بود. دفاع از او دیگر قابل توجیه نبود، حتی اگر یک شکست بزرگ برای جمهوری اسلامی باشد.
ادامه حمایت از او به سادگی منطقی نبود و هزینه های غیرقابل تحملی داشت.
نفوذ رژیم ایران در منطقه به دلیل حملات اسرائیل به پرسنل و دارایی های این رژیم در سوریه و حزب الله، به شدت تضعیف شده بود و توانایی آن برای حمایت از رژیم اسد را تحلیل می برد.
در همان زمان، مقامات جمهوری اسلامی اسد را بهطور فزایندهای غیرقابل اعتماد، اگر نگوییم کاملاً خیانتکار، میدانستند، در حالی که تحلیلگران و خودیها او را به شکست در جلوگیری از حملات اسرائیل به اهداف جمهوری اسلامی در کشورش متهم میکردند.
یکی از خودیهای نظام گفت که ناامیدی طولانی مدت از اسد در تهران وجود داشت. بیش از یک سال، مشخص بود که زمان او گذشته است. او تبدیل به یک مانع، یک مسئولیت شده بود. برخی حتی او را خیانتکار می نامیدند. انفعال او برای ما گران تمام شد و او خود را با بازیگران منطقه ای همسو کرد که به او وعده آینده ای دادند که هرگز محقق نشد.
به گفته تحلیلگران و سیاستمداران، برخی در داخل رژیم ایران معتقد بودند که اسد با وعده های کمک به بازسازی پس از جنگ در ازای فاصله گرفتن ازتهران، خواستار حمایت کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی شده است.
پس از سقوط اسد به دست شورشیان به رهبری هیئت تحریر الشام (HTS)، اتهامات در رهبری تهران افزایش یافته است. این منبع مدعی شد افراد درون رژیم او اطلاعاتی درباره محل اختفای فرماندهان جمهوری اسلامی فاش می کردند. اسد در زمانی که ما بیشتر به او نیاز داشتیم به ما پشت کرد.
یک دیپلمات خارجی گفت که جمهوری اسلامی و برخی از وفاداران سوری به نظر می رسد به سمت عراق حرکت کرده اند. آنها گفتند که اعضای سپاه پاسداران که بیش از یک دهه در سوریه حضور دارند، به همراه دیپلماتها و خانوادههایشان تعداد زیادی طی چند روز گذشته کشور را ترک کردهاند.
سقوط اسد، که خانواده اش بیش از پنج دهه حکومت کرد، به عنوان ضربه ای ویرانگر به سیاست خارجی رژیم ایران وارد شد. برای چندین دهه، تهران استراتژی خود را بر روی یک محور مقاومت در برابر آمریکا و اسرائیل لنگر انداخته و از شبکه ای از نیابت ها در سراسر منطقه استفاده می کند.
سوریه حلقه مهمی در این زنجیره بود و به عنوان دروازه ای برای رژیم ایران برای تامین مالی حزب الله در لبنان، شبه نظامیان شیعه در عراق و حوثی ها در یمن عمل کرد. این پیوند اکنون پس از تصرف دمشق توسط شورشیان سوری در آنچه ثابت شد آخرین فصل رژیم اسد بود، قطع شده است.
سرعت حمله ناظران را شوکه کرد و در کمتر از دو هفته به آنچه که نیروهای مخالف در ۱۳ سال جنگ ویرانگر نتوانسته بودند به انجام برسانند، دست یافتند. تهران مدتهاست که HTS را به عنوان تروریستهایی که با منافع آمریکا و اسرائیل همسو هستند مورد تمسخر قرار داده بود.
دو حامی اصلی اسد روسیه و رژیم ایران با نزدیک شدن به پایان بازی کمک چندانی به او نکردند. روسیه به جنگ خود در اوکراین مشغول بوده است و رژیم ایران با درگیری با اسرائیل که از عملیات در سایه به رویارویی آشکار تغییر مسیر داده است. این درگیری به بیش از یک دهه تحریمهای تضعیفکننده ایالات متحده اضافه شد تا منابع مالی و نظامی رژیم ایران را به شدت کاهش دهد.
در حال حاضر، تهران رویکردی محتاطانه در پیش گرفته و منتظر ارزیابی مقاصد حاکمان جدید سوریه است. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی خواستار احترام به تمامیت ارضی سوریه شده و تمایل خود را برای همکاری با سازمان ملل برای رسیدگی به این بحران نشان داده است.
بازگرداندن نفوذ در سوریه و لبنان وظیفه بزرگی برای تهران خواهد بود. در سوریه، حملات هوایی اسرائیل در سال گذشته دست کم ۱۹ فرمانده سپاه پاسداران را کشته و تأسیسات حیاتی برای عملیات منطقهای تهران را هدف قرار دادند. در لبنان، حزبالله به شدت از حملات اسرائیل که رهبران ارشد را ترور کرد و زیرساختها، تسلیحات و وابستههای غیرنظامی آن را قبل از آتشبس توافق شده در ماه گذشته هدف قرار داد، متحمل شد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه روز یکشنبه تاکید کرد که حزب الله مقاوم خواهد بود. او به تلویزیون دولتی گفت که این گروه تسلیحات کافی برای حفظ خود به مدت یک یا دو سال در حین کاوش در مسیرهای عرضه جایگزین دارد.
تهران به همان اندازه نگران سرریز احتمالی به عراق، همسایه غربی خود است، جایی که شبهنظامیان شیعه محور اصلی سیاست منطقهای آن هستند.
اصغر زارعی، تحلیلگر نزدیک به رژیم، بدون اشاره به جزئیات گفت که اسد از زمان جنگ حماس و اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۳ بدرفتاری کرده است.
متأسفانه، همه چیزهایی که ما در طول ۴۰ سال ساختیم یک شبه از بین رفت. او در تلویزیون دولتی گفت بازسازی موقعیت ما بسیار دشوار خواهد بود. ما باید اطمینان حاصل کنیم که این اتفاق در عراق یا یمن رخ نمی دهد. وقت آن است که کمربندهایمان را در جای دیگری محکم کنیم.
برخی از تحلیلگران جمهوری اسلامی استدلال می کنند که همکاری با HTS، علیرغم جهت گیری اسلام گرای سنی این گروه، می تواند به تهران کمک کند تا بخشی از نفوذ خود را حفظ کند.
علی مطهری، نماینده سابق مجلس، خواستار تعامل عملی شد و گفت ما باید با HTS مذاکره کنیم. وی با اشاره به اینکه این گروه شبه نظامی در عین مخالفت با شیعیان، مخالفت تهران با اسرائیل را نیز داشت.
اسرائیل انتظار ندارد نفوذ رژیم ایران در حیاط خلوتش از بین برود. رژیم ایران در هرج و مرج رشد می کند. یک مقام ارشد اسرائیلی گفت اینکه بگوییم رژیم ایران در سوریه عقبنشینی میکند یا حزبالله فرار میکند، زود است. سناریوهای قابل قبولی وجود دارد که در آن هنوز باید برای یک دهه دیگر با رژیم ایران در مرز سوریه خود برخورد کنیم.
تندروها در ایران برای پاسخ تهاجمی فشار آورده اند. احمد نادری، یکی از نمایندگان تندرو، پیشنهاد کرد که تهران باید همزمان جبهه مقاومت آسیب دیده را احیا کند و یک آزمایش تسلیحات هستهای برای تثبیت موقعیت منطقهای خود انجام دهد.
دیگران احتیاط را توصیه می کنند. لیلاز گفت جمهوری اسلامی در حال حاضر نمی تواند کار زیادی در منطقه انجام دهد. بازسازی حزبالله و ارزیابی نظم جدید خاورمیانه به زمان نیاز دارد. تا آن زمان، تهران باید با احتیاط حرکت کند.
جمهوری اسلامی قبل از برکناری اسد، ایمانش را از دست داد
