تلاش جمهوری اسلامی برای دستیابی به سلاح هستهای: «حیوان زخمی خطرناکترین است»
دنی آیالون


سفیر سابق اسرائیل در آمریکا گفت درگیری با جمهوری اسلامی فقط جنگ اسرائیل نیست، جنگ کل جهان غرب است
تلاش جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به سلاح هستهای: «حیوان زخمی خطرناکترین است»
در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، ثروت رژیم ایران در حال افزایش بود. تهران دارای زرادخانهای گسترده و قدرتمند از نیروهای نیابتی رادیکال بود که در سراسر خاورمیانه گسترش یافته بودند. این کشور روابطی پایدار با مسکو و پکن برقرار کرده و خود را در مرکز مناقشه جهانی در اوکراین قرار داده بود.


در پسزمینه، مدیریت منفعلانه همه این تحولات، یک دولت مطیع در کاخ سفید بود که به نظر میرسید قصد نادیده گرفتن جاهطلبیهای رژیم ایران و حتی گهگاهی ارسال آنها مانند آزاد کردن میلیاردها دلار از داراییهای مسدود شده قبلی برای استفاده علی خامنهای را داشت.
در پسزمینه این تحولات، دولتی منفعل در کاخ سفید حضور داشت که به نظر میرسید نهتنها جاهطلبیهای رژیم ایران را نادیده میگیرد، بلکه گاهی از آنها حمایت میکند، مانند آزادسازی میلیاردها دلار از داراییهای مسدودشده برای استفاده علی خامنهای.
با گذشت زمان و رسیدن به امروز، جمهوری اسلامی خود را در واقعیتی کاملاً متفاوت میبیند. محور مقاومت تحت فشار شدید قرار گرفته و نیروهای دفاعی اسرائیل یکی پس از دیگری مهرههای نیابتی ایران را از صحنه خارج کردهاند. تنها نیروی باقیمانده برای ایران، حوثیهای یمن هستند که به نظر میرسد در ماههای آینده نیز از بین خواهند رفت.
از سوی دیگر، روسیه در جنگ اوکراین گرفتار شده است و پس از آنکه متحد دیرینه خود، بشار اسد سوریه، را به حال خود رها کرد و اجازه داد توسط گروههای شورشی سرنگون شود، نشان داد که تمایلی به مشارکت جدی در خاورمیانه ندارد. علاوه بر این، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آینده ایالات متحده، وعده داده که سیاست فشار حداکثری علیه رژیم ایران را از سر خواهد گرفت که شامل تحریمهای فلجکننده و احتمالاً استفاده از نیروی نظامی خواهد بود.
الکساندر گرینبرگ، کارشناس مسائل ایران در مؤسسه استراتژی و امنیت اورشلیم، میگوید جمهوری اسلامی اکنون با چالشی روبهرو شده که پیشتر هرگز تجربه نکرده است. به گفته او، کل استراتژی ایران مبتنی بر محور مقاومت بوده و اکنون این استراتژی در حال فروپاشی است.
گرینبرگ افزود که رژیم ایران در تفکر خود انعطافناپذیر است.
او گفت: «جمهوری اسلامی با مشکل استراتژیک بنیادی مواجه است. آنها نمیدانند چگونه برای شرایط غیرمنتظره برنامهریزی کنند. آنها فقط یک طرح A دارند و حتی نمیتوانند درباره طرح B یا C صحبت کنند، زیرا در نظر گرفتن این احتمال که طرح اصلی ناکارآمد باشد، معادل زیر سوال بردن خرد آیتالله است، که این امر در این رژیم غیرقابل قبول است.»
وی همچنین توضیح داد که نخبگان رژیم در آشفتگی هستند و یکدیگر را مقصر میدانند، زیرا میدانند مشکلی وجود دارد اما جرأت ندارند مسئول اصلی، یعنی رهبر، را مقصر معرفی کنند.
تحولات منطقهای رژیم ایران را در موقعیتی خطرناک قرار داده و آن را مانند حیوانی زخمی کرده که ناامیدانه به دنبال خروج از مخمصه است. این وضعیت بهویژه با توجه به جاهطلبیهای هستهای ایران، تهدیدکننده به نظر میرسد. تحلیلهای مختلفی درباره آینده رژیم ایران ارائه شده است؛ برخی معتقدند ضعف تهران باعث عقبنشینی آن از تجاوزات خواهد شد، در حالی که برخی دیگر استدلال میکنند که ایران احتمالاً در آینده نزدیک برای تضمین بقای خود، به سمت ساخت سلاح هستهای پیش خواهد رفت.
گزینه هستهای
شواهد قوی حاکی از آن است که رژیم ایران بهجای اتخاذ رویکردی معتدلتر، احتمالاً به تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای ادامه خواهد داد.


شما باید بدانید که با چه رژیمی روبهرو هستید. دنی آیالون، سفیر سابق اسرائیل در ایالات متحده، گفت: «آیتاللههای ایران رژیمی جنایتکار و اصلاحناپذیر هستند که هدف نهاییشان نابودی غرب و اسرائیل است.»
به گفته گرینبرگ، پس از اینکه جنگ با اولین حمله مستقیم رژیم ایران به اسرائیل در سال ۲۰۲۴ آغاز شد و برای آیتاللهها بد پیش رفت، زمزمههایی درباره تغییر به سمت گزینه هستهای در ایران شدت گرفته است.
او افزود: «از ماه آوریل، مقامات ایرانی به صورت ضمنی اشاره کردهاند که گزینه هستهای ممکن است روی میز باشد، زیرا از دیدگاه آنها وضعیت به سرعت در حال تغییر است.»
آخرین مورد از این اشارهها هفته گذشته بود، زمانی که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در پکن به خبرنگاران گفت: «سال ۲۰۲۵، سال مهمی در رابطه با موضوع هستهای جمهوری اسلامی خواهد بود.»
علاوه بر این، رژیم ایران اخیراً تلاشهای خود را برای تولید مواد منفجره شکافتپذیر که برای انفجار هستهای لازم است، افزایش داده است.
فشار داخلی و بیثباتی اقتصادی
فشار بر رژیم ایران برای تولید سلاح هستهای در حالی تشدید میشود که جبهه داخلی بیثباتتر از همیشه است. اقتصاد ایران در سقوط آزاد قرار دارد؛ ریال ایران از ۵ نوامبر با کاهش ۱۸ درصدی ارزش خود در برابر دلار مواجه شده و نرخ تورم به ۳۵ درصد رسیده است. نارضایتی عمومی از رژیم در بالاترین حد خود قرار دارد.
گرینبرگ تأکید کرد: «رژیم تهران ممکن است سلاح هستهای را راهی برای تضمین امنیت و جلوگیری از تغییر رژیم ببیند. بهترین راه برای تضمین شکستناپذیری واقعی رژیم، هستهای شدن است. این مدل را میتوان در کره شمالی مشاهده کرد.»
استراتژی بلندمدت
با وجود گامهای مشخصی که برای تقویت برنامه هستهای برداشته شده، نشانههایی نیز وجود دارد که رژیم ایران ممکن است رویکردی محتاطانهتر برای عبور از بحران فعلی ترجیح دهد تا از رویارویی مستقیم نظامی با آمریکا بر سر موضوع هستهای اجتناب کند.
در اواسط نوامبر، سفیر ایران در سازمان ملل با ایلان ماسک، مشاور ارشد ترامپ، دیدار کرد تا راههایی برای کاهش تنش میان دو کشور بررسی کند.
گرینبرگ توضیح داد: «ایرانیها از ترامپ وحشت دارند، اما امیدشان را از دست نمیدهند که شاید بتوانند توافقی انجام دهند. آنها در حال آزمایش شرایط هستند و در چندین جهت همزمان حرکت میکنند، همانطور که در دیدارشان با ماسک مشاهده شد.»
بازسازی شبکه نیابتی
رژیم ایران همچنین ممکن است به جای قمار روی تلاش نهایی برای دستیابی به سلاح هستهای، تمرکز خود را بر بازسازی شبکه نیابتی شکسته خود قرار دهد.


گرینبرگ بر این باور است که رژیم ایران ممکن است در این مقطع تمرکز خود را بر تقویت مجدد حزبالله و بازسازی کریدور شکسته سوریه برای تأمین تسلیحات به این گروه تروریستی لبنانی معطوف کند.
او گفت: «رژیم ایران ممکن است در بلندمدت تلاش کند با برقراری نوعی رابطه با دولت جدید سوریه، پل ارتباطی خود به سمت حزبالله از طریق سوریه را بازسازی کند. این فرایند بسیار طولانی و پیچیده خواهد بود، زیرا هیت تحریر الشام و رژیم ایران سالها درگیر یک جنگ خونین بودهاند. با این حال، اگر به مواردی مانند طالبان نگاه کنید، متوجه میشوید که رژیم ایران توانایی برقراری رابطه حتی با گروههای افراطی که بهطور طبیعی با این رژیم همسو نیستند را دارد. هماکنون نیز در رسانههای ایرانی میتوانید نشانههایی از تلاش برای ایجاد روابط با HTS مشاهده کنید.»
کریدور هوایی به لبنان
برخی گزارشها حاکی از آن است که رژیم ایران ممکن است به جای ارسال کالا از طریق زمین از مسیر سوریه، در تلاش برای ایجاد یک کریدور هوایی به لبنان باشد.
به گفته گرینبرگ، سرمایهگذاری در پروژههایی از این دست، میتواند نشاندهنده اتخاذ یک استراتژی بلندمدت توسط رژیم تهران باشد.
حذف برنامه هستهای
صرفنظر از نیات رژیم ایران، در ماههای اخیر، اورشلیم و دولت آینده ترامپ نشان دادهاند که دیگر تحمل ادامه برنامه هستهای رژیم ایران را برای مدت طولانی ندارند. با کوچکتر شدن پنجره زمانی برای شکست رژیم ایران، فشارها برای وارد آوردن یک ضربه قاطع به این رژیم افزایش یافته است. فروپاشی رژیم اسد در سوریه، نابودی حزبالله، و ظهور مجدد شرکای بالقوه مشتاق ایالات متحده، فرصتی بیسابقه برای پایان دادن به تهدید وجودی جمهوری اسلامیِ مجهز به سلاح هستهای فراهم کرده است.
پیچیدگیهای اجرای عملیات
با وجود فراهم شدن شرایط مساعد، اجرای چنین عملیاتی همچنان چالشهای پیچیدهای خواهد داشت و نیازمند هماهنگی و برنامهریزی دقیق است.