تاثیر تحریم ها بر رهبری کشورهایی مانند سوریه، ایران یا روسیه چیست؟

آیا زمان لغو تحریم ها در سوریه فرا رسیده است؟

یکی از کارشناسان مستقل سازمان ملل خواستار لغو تمامی تحریم ها علیه سوریه شده است. اما کارشناسان حقوقی و فعالان سوری مخالفت کرده و می‌گویند این کارشناس گزارش غلطی از اوضاع ارائه می دهد.

هفته گذشته یک کارشناس مستقل حقوق بشر که برای سازمان ملل متحد کار می‌کند خواستار پایان همه تحریم ها علیه سوریه شد.

آلنا دوهان (Alena Douhan) استاد حقوق بلاروس و گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر و اقدامات قهری یکجانبه (یعنی تحریم های اعمال شده توسط کشورها) دربیانیه‌ای اعلام کرد: «من خواهان لغو فوری همه تحریم های یکجانبه‌ای هستم که به شدت به حقوق بشر آسیب زده و از هرگونه تلاشی برای بهبودی زودهنگام جلوگیری می‌کند.»

دوهان ۱۲ روز را در سوریه سپری کرد و گزارش پایان ماموریت وی حاکی از این بود که” تحریم ها علیه سوریه ممکن است جنایت علیه بشریت باشد.” تحریم ها علیه این کشور از سال ۲۰۱۱ زمانیکه دولت سوریه به رهبری بشار اسد رهبر مستبد با سرکوب وحشیانه تظاهرات ضد دولتی در جریان بهار عربی جنگ داخلی را به راه انداخت توسط کشورهای اروپایی و ایالات متحده اعمال شد.

تحریم ها بهترین فرصت موضوعی بحث برانگیز هستند و دانشگاهیان، تحلیل گران و سیاستمداران اغلب در مورد اینکه چقدر موثر هستند بحث می‌کنند. سئوالاتی در مورد تاثیر تحریم ها بر رهبری کشورهایی مانند سوریه، ایران یا روسیه وجود دارد. اغلب به نظر میرسد که غیرنظامیان بیشتر از حاکمان مستبد خود از این مسأله رنج میبرند.

این همان چیزی بود که گزارشگر سازمان ملل آلنا دوهان به آن پرداخت، اما تقریبأ بلافاصله گزارش او توسط فعالان سوری و همچنین کارشناسان تحریم زیر سئوال رفت.

#Breaking @GermanyDiplo rejects @UN @AlenaDouhan's call to lift sanctions against the #Assad regime.
It also questions the methodology of how Mrs. Douhan came to her conclusions and reiterates that the Assad regime is waging war against the Syrian people. pic.twitter.com/WciA169Qmh

— Julian Röpcke🇺🇦 (@JulianRoepcke) November 11, 2022

اعضای ائتلاف ملی نیروهای مخالف سوریه در بیانیه ای اعلام کردند که دوهان بیطرف نبوده و جنایات دولت سوریه را نادیده می‌گیرد.

فاضل عبدالغنی، رئیس شبکه حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا که نقض حقوق بشر در داخل کشور سوریه از زمان تاسیس آن در سال ۲۰۱۱ را زیرنظر دارد تایید کرد: دوهان در وهله اول به هیچ عنوان در مورد اینکه چرا تحریم ها علیه رژیم اسد اعمال شد اظهار نظر نکرد. به عنوان مثال، دوهان در گزارش خود از چگونگی ترک ۶.۸ میلیون سوری طی سال های گذشته “به دلیل فقر و ناامیدی” صحبت می‌کند. فعالان خاطرنشان کردند که وی اشاره‌ای به این نکرده که آنها همچنین از جنگ داخلی و سرکوب وحشیانه فرار میکردند. علاوه بر این آنها گفتند که گزارشگر ویژه تنها از مناطق تحت کنترل رژیم سوریه بازدید کرده است. سازمان هایی که در آن جا فعالیت می‌کنند نمی‌توانند علیه دولت صحبت کنند.

عبدالغنی گفت: اسد به جنایات علیه بشریت در سوریه ادامه می‌دهد. چرا دوهان به جای درخواست برای لغو تحریم ها از اسد نخواست که زندانیان سیاسی را آزاد کند یا اینکه در مورد افرادی که مرتکب جنایات جنگی علیه مردم عادی سوریه شده اند تحقیق کند؟

کار دوهان جنجالی و “نامتعارف” توصیف شد.

این اولین بار نیست که نظرات دوهان جنجال به پا می‌کند. همین چند وقت پیش نیز دوهان بیانیه‌ای مبنی برلغو تحریم های ایران، ونزوئلا و زیمبابوه صادر کرد. در مقاله‌ای اخیر در یوکریم (Eucrim) مجله انجمن حقوق کیفری اروپا، آنتون مویزینکو، کارشناس حقوقی حرکت دوهان را “نا متعارف” توصیف نمود و خاطرنشان کرد که این اتفاق قبل از بیانیه وی درباره مخالفت علیه تحریم های روسیه افتاده است.

اما دوهان گفت که به اعتقاد وی ناراحتی مردم از کار او یک سوتفاهم بزرگ است. سازمان ملل بیش از ۴۰ گزارشگر ویژه دارد که در حوزه‌های مختلف فعالیت میکنند، از ارزیابی وضعیت در یک کشور خاص گرفته تا موضوعاتی مانند مسکن یا قاچاق کودکان یا حق حفظ حریم خصوصی. این گزارشگران تحصیلات دانشگاهی داشته یا متخصص در این زمینه هستند که بابت این کار پولی دریافت نمی‌کنند و تنها می‌توانند نظر مستقل ارائه دهند. آنها نماینده موضع رسمی سازمان ملل نیستند.

نقش ویژه سازمان ملل آیا زمان لغو تحریم ها در سوریه فرا رسیده است؟

نقش ویژه دوهان درسازمان ملل در سال ۲۰۱۴ با قطعنامه ویژه‌ای که برای اولین بار توسط کوبا مطرح شد شکل گرفت. بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله آلمان، فرانسه و بریتانیا و همچنین ایالات متحده به آن رای منفی دادند. اما کشورهایی مانند روسیه، چین، ونزوئلا و عربستان سعودی از این قطعنامه حمایت کردند. وظیفه دوهان به معنی واقعی کلمه این است که تنها به تاثیر منفی تحریم ها بر حقوق بشر نگاه کند.

دوهان که از مارس ۲۰۲۰ در این نقش بوده است عنوان کرد: مردم اغلب فکر می‌کنند که وقتی به برخی کشورها می‌روم باید از دولت درباره حقوق بشر سئوال بپرسم، اما این جزو ماموریت من نیست. کار من اصلا سیاسی نیست.

کرم شعار (Karam Shaar) اقتصاد دان سیاسی و کارشناس تحریم های سوریه که گزارش های متعددی درباره این موضوع نوشته موافق این موضوع است که مردم درکی از وظایف دوهان ندارند.

او گفت: اما من معتقدم که موضوع تحریم ها بسیار متفاوت تر از آن چیزیست که در گزارش این گزارشگر ارائه شده است. دوهان قادر به اثبات علیت نیست و همچنین نمی‌تواند اختلاف های جزئی مربوط به آن را بیان کند.

شعار گفت: هرکسی که در این زمینه کار می‌کند می‌داند که تشخیص علت و معلولی یا اینکه چگونه برخی تحریم ها بر یک کشور تاثیر میگذارد دشوار است. وی توضیح داد که به عنوان مثال این مسئله درگیر مواردی مانند تاثیر جنگ داخلی، آوارگی، فساد، ظهور رهبران نظامی و بسیاری از عوامل دیگر و نحوه ارتباط همه آنهاست.

شعار خاطرنشان کرد اینطور به نظر میرسد که این گزارشگر مطمئن است دلیل همه اتفاقات بد رخ داده در کشور تحریم هاست.او به بعد وسیع تری نگاه نمی‌کند.

تحریم های بهتری امکان پذیر است آیا زمان لغو تحریم ها در سوریه فرا رسیده است؟

می‌توان گفت، کارشناسان تحریم در پاره‌ای موارد با گزارشگر ویژه هم نظر هستند.

شعار گفت: من تردید ندارم که تحریم ها تاثیرات منفی بر حقوق بشر دارند. هیچ کس نمیتواند خلاف این امر را ثابت کند. اما ما باید درباره اوضاع و احوال و ادامه داستان نیز بحث کنیم.

هم شعار و هم عبدالغنی، از شبکه حقوق بشر سوریه فکر می‌کنند که تحریم ها باید به طور منظم ارزیابی شوند تا اینکه بفهمیم با توجه به تغییراتی که ممکن است در طول زمان بوجود بیاید چه تاثیراتی می‌گذرانند. هر دو نیز به “تحریم های هوشمند” اعتقاد دارند. اینها تحریم های گزینشی تری هستند که گروه ها یا افراد خاص را به جای کل بخش ها هدف قرار میدهند و هدفشان به حداقل رساندن رنج های ناخواسته است.

در اواخر این هفته، سازمان جامعه مدنی سوریه مستقر در برلین”تصویب یک انقلاب” گزارش جدیدی از چند کارشناس حقوقی سوری منتشر خواهد کرد که به چگونگی بهبود تحریم ها علیه کشورشان می‌پردازد. علاوه بر ارزیابی های منظم تاثیرات ناخواسته، کارشناسان همچنین تداوم معافیت ها برای کالاهای بشردوستانه و پزشکی، بهبود اطلاعات در مورد تاثیرات و ارتباطات بهتر برای افراد تحریم شده را پیشنهاد کردند تا به آنها بگویند چگونه می‌توانند از فهرست تحریم خارج شوند.

کارشناسان همچنین نظارت بهتر بر رعایت بیش از حد را توصیه می‌کنند به طور مثال زمانیکه یک بانک آلمانی تمایلی ندارد که با گروهی از جامعه مدنی سوریه کار کند زیرا که نگران تحریم های مالی ایالات متحده است. به عبارت دیگر بانک است که اشتباه میکند. ورود و خروج پول به سوریه یک مشکل دائمی برای بسیاری از مردم عادی سوریه است.

دوهان گزارشگر ویژه سازمان ملل نظر دیگری دارد. پاسخ او به این سئوال که آیا تحریم های اعمال شده توسط کشورها می‌تواند به هر نحوی مثبت باشد یک “نه” محکم است.

دوهان معتقد است که تحریم ها باید به قوانین بین المللی پایبند بوده و تنها توسط نهادهایی مانند شورای امنیت سازمان ملل یا همان یو.ان.اس.سی (UNSC) اعمال شود.

وی اینچنین استدلال کرد که راه های دیگری نیز برای نشان دادن نارضایتی کشورها از جمله محدود کردن توافقات تجاری یا کاهش حظور دیپلماتیک نیز وجود دارد.

دوهان گفت هدف قرار دادن افراد توسط به اصطلاح تحریم های هوشمند هم باید در چارچوب قوانین بین المللی انجام شود.

وی ادامه داد چنانچه یک مقام دولتی مرتکب جرمی شود باید طی روندی مناسب [محاکمه عادلانه] که وظیفه شورای امنیت سازمان ملل است به اثبات برسد. 

وی افزود تنها در این صورت می‌توانند توسط تحریم ها مجازات شوند.

دوهان گفت که صحبت در مورد رئیس جمهور سوریه در حیطه وظایف او نیست. با این حال قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در مورد سوریه مرتبا وتو شده است چه در مورد کمک های بشردوستانه برون مرزی در سال ۲۰۲۰ و چه محکومیت سوء استفاده از تظاهرکنندگان ضد دولتی در سال ۲۰۱۱.

روسیه و سوریه متحدان نزدیکی هستند و نیروی هوایی روسیه نقش مهمی در تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع اسد داشت. بسیار بعید است که شورای امنیت سازمان ملل فردی مانند رئیس جمهور سوریه را برای محاکمه به دادگاه کیفری بین المللی معرفی کرده و به همان اندازه بعید است که او را تحریم کند.