عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز چهارشنبه اعلام کرد که جمهوری اسلامی از آتش‌بس میان حزب‌الله و اسرائیل استقبال می‌کند. او همچنین تأکید کرد که تهران حق پاسخ به حملات هوایی ماه گذشته اسرائیل به ایران را برای خود محفوظ می‌داند، اما تحولات منطقه‌ای، از جمله آتش‌بس در لبنان، را نیز مدنظر قرار خواهد داد.

ساختار پیچیده و غیرشفاف جمهوری اسلامی، که با رقابت‌های جناحی گسترده همراه است، گاه به پیام‌های متناقض برای مخاطبان خارجی و همچنین اختلافات شدید داخلی منجر می‌شود. بااین‌حال، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، همواره حرف آخر را می‌زند.

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور تندرو ایران، امسال درگذشت و در ماه ژوئیه مسعود پزشکیان، یک سیاستمدار میانه‌رو، به جای او انتخاب شد. او مأموریت یافت تا اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را پیش ببرد و تعامل با غرب را تقویت کند. پزشکیان نفوذ زیادی بر سیاست داخلی دارد و تا حدی در امور خارجی نیز دخیل است.

تنها چند روز پس از انتخابات آمریکا، امیر سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل، در محل اقامت خود در نیویورک با ایلان ماسک، کارآفرین میلیاردر و فردی که به‌گفته مقامات، به ترامپ نزدیک است، دیدار کرد. این دیدار به‌منظور بررسی راه‌های کاهش تنش با دولت آینده ترامپ برگزار شد. دو مقام جمهوری اسلامی این دیدار را “امیدبخش” توصیف کردند.

در ایران، جناح‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو از این خبر استقبال کردند، اما محافظه‌کاران به شدت از آن انتقاد کردند و سفیر را به خیانت متهم کردند. این واکنش‌ها نشان‌دهنده درگیری‌های داخلی دولت بر سر تعامل با چهره‌های نزدیک به ترامپ بود.

وزارت امور خارجه ایران که با واکنش‌های شدید نسبت به دیدار با ماسک مواجه شده بود، پس از سه روز این دیدار را تکذیب کرد. هفته گذشته نیز، پس از آنکه یکی از آژانس‌های سازمان ملل ایران را به دلیل مانع‌تراشی در نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای‌اش محکوم کرد، تهران به‌طور سرسختانه اعلام کرد که برنامه هسته‌ای خود را تسریع می‌کند. بااین‌حال، بر آمادگی خود برای تعامل سازنده نیز تأکید کرد.

چند مقام ارشد جمهوری اسلامی به‌طور علنی اعلام کرده‌اند که تهران آماده مذاکره با دولت ترامپ برای حل‌وفصل مسائل هسته‌ای و منطقه‌ای است. این موضع تغییری چشمگیر از دوره اول ریاست جمهوری ترامپ است که طی آن تهران از مذاکره با واشنگتن خودداری می‌کرد و سیاست‌های منطقه‌ای و نظامی خود را بدون توجه به فشارهای خارجی پیش می‌برد.

سید حسین موسویان، دیپلمات سابق ایران و مذاکره‌کننده هسته‌ای، که اکنون پژوهشگر مسائل خاورمیانه و هسته‌ای در دانشگاه پرینستون است، گفت که تهران در حال حاضر خویشتن‌داری نشان می‌دهد تا به ترامپ فرصت دهد ببیند آیا می‌تواند جنگ غزه را پایان دهد و نفوذ نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را محدود کند. او افزود که در صورت تحقق این امر، مسیر برای مذاکرات جامع‌تر میان تهران و واشنگتن باز خواهد شد.

بااین‌حال، خسارات سنگینی که حزب‌الله متحمل شده است، برای جمهوری اسلامی نگران‌کننده است؛ چراکه ایران نفوذ قابل توجهی بر این گروه لبنانی دارد. رسانه‌های ایرانی همچنین از افزایش نارضایتی در میان بیش از یک میلیون آواره شیعه لبنانی خبر داده‌اند که جمهوری اسلامی را حامی اصلی خود می‌دانند.

مهدی افراز، مدیر محافظه‌کار یک مرکز تحقیقاتی در دانشگاه باقرالعلوم، یک مؤسسه اسلامی، در اظهاراتی غیرمعمول و صریح گفت که جمهوری اسلامی قدرت نظامی اسرائیل را دست‌کم گرفته است و تأکید کرد: «جنگ با اسرائیل بازی روی پلی‌استیشن نیست.»

او در یک میزگرد در دانشگاه اظهار داشت: «دوستان ما از سوریه تماس گرفتند و گفتند که پناهجویان شیعه لبنانی، که از حزب‌الله حمایت می‌کنند، از ما انتقاد می‌کنند؛ اول از جمهوری اسلامی و سپس از دیگران. ما با جنگ به‌عنوان یک شوخی برخورد می‌کنیم.»

علی خامنه‌ای، که در مواقع بحرانی گاهی تمایلات عمل‌گرایانه نشان داده است، در اواسط نوامبر علی لاریجانی، مشاور ارشد خود و سیاستمدار میانه‌رو و باتجربه، را به بیروت فرستاد. به گفته دو مقام جمهوری اسلامی، لاریجانی پیام آیت‌الله را به رهبران حزب‌الله رساند و اعلام کرد که زمان پذیرش آتش‌بس و پایان جنگ فرا رسیده است. او همچنین اطمینان داد که رژیم ایران به بازسازی و تسلیح مجدد حزب‌الله کمک خواهد کرد.

کمتر از ۴۸ ساعت بعد، لبنان پیشرفت در مذاکرات را اعلام کرد و خبر داد که حزب‌الله با دور نگه داشتن نیروهای خود از مرزهای اسرائیل موافقت کرده است؛ شرطی که پیش‌تر آن را غیرقابل‌قبول دانسته بود.

در همین حال، مقامات جمهوری اسلامی با بحران‌های اقتصادی و انرژی فزاینده در داخل کشور مواجه شدند. دولت به دلیل کمبود انرژی، قطع برق روزانه دو ساعته را اعلام کرد که باعث خشم عمومی شد. منتقدان اظهار داشتند که درگیری‌های منطقه‌ای ایران برای مردم عادی بسیار پرهزینه است.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، که وعده داده بود با جهان برای رفع تحریم‌ها و بهبود اقتصاد تعامل کند، هفته گذشته در دیداری با مقامات بخش انرژی گفت: «باید صادقانه وضعیت انرژی را به مردم توضیح دهیم.» او افزود: «زیرساخت‌های انرژی ایران توانایی تأمین نیازهای کنونی کشور را ندارد.»

تهران همچنین اعلام کرده است که مجید تخت‌روانچی، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای، را برای دیدار روز جمعه با مقامات بریتانیا، فرانسه و آلمان اعزام خواهد کرد. این کشورها، همراه با ایالات متحده، از منتقدان سرسخت برنامه هسته‌ای ایران بوده‌اند.

ناصر ایمانی، تحلیلگر نزدیک به دولت، در گفت‌وگویی تلفنی از تهران گفت: «بدون شک در ایران، چه در میان مقامات ارشد و چه مردم عادی، تمایل واقعی برای پایان دادن به تنش‌ها با غرب وجود دارد. همکاری با غرب دیگر به‌عنوان شکست دیده نمی‌شود؛ بلکه به‌عنوان نوعی دیپلماسی معاملاتی تلقی می‌شود که می‌تواند از موضع قدرت انجام شود.»

با بازگشت ترامپ و تضعیف حزب‌الله، جمهوری اسلامی لحنی آشتی‌جویانه اتخاذ کرده است.

بازگشت ترامپ، تضعیف حزب‌الله و لحن آشتی‌جویانه جمهوری اسلامی