هوای آلوده و سرطان‌زا، هدیه جمهوری اسلامی به ایرانیان
برخی کارشناسان می‌گویند که به دلیل نواقص فعلی، صداهای بازگشت بنزین پتروشیمی دوباره شنیده می‌شود
هوای آلوده و سرطان‌زا، هدیه جمهوری اسلامی به ایرانیان
در روزهایی که آلودگی هوا دوباره گریبان ساکنان شهرهای بزرگ ایران، به خصوص ساکنان پایتخت را به دنبال داشته و منجر به تعطیلی مدارس شده گفتگوها درباره علت این هوای ناسالم دوباره برجسته شده است.
اگرچه موضوع آلودگی هوا و اهمال مسئولیت‌های مدیران نهادهای مختلف در حل این مشکل جدید نیست، اما آخرین بحران مرتبط با مازوت سوزی و استفاده از بنزین پتروشیمی در هفته‌های گذشته، نگرانی‌ها را درباره خطرات جدی برای سلامتی مردم ایران به اوج رسانده است.
معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان محیط زیست، روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با پایگاه خبری انتخاب، درباره استفاده از بنزین خطرناک پتروشیمی هشدار داد و گفت برخی کارشناسان می‌گویند زمزمه بازگشت بنزین پتروشیمی به جایگاه‌ها دوباره مطرح شده و با کمبود بنزین ناچار به این کار شده‌اند. اگرچه من نمی‌توانم این ادعا را تایید کنم.
او با ادعای حذف بنزین پتروشیمی در دوران فعالیتش گفت نتیجه اقدام‌های ما این بود که تعداد روزهای ناسالم تا حد قابل‌توجهی کاهش یافت. در آن سال‌ها، به‌خصوص در دولت اول آقای روحانی، مقابل مازوت سوزی هم ایستادیم. درباره گازوئیل هم، گوگرد گازوئیل از ۵۰ هزار قسمت در میلیون به ۵۰ قسمت در میلیون کاهش پیدا کرد.
معصومه ابتکار درباره علت تولید بنزین پتروشیمی افزود واردات بنزین از سال ۱۳۸۸ قطع شد. به علت بی‌برنامگی در آن دوره، یک نفر پیشنهاد داد که کسری بنزین را از محل ترکیبات بنزین تولیدی در پتروشیمی‌ها تامین کنیم. آن ترکیب از نظر استاندارد اصلا بنزین نیست و برای سلامتی بسیار خطرناک است و ترکیبات بنزن و تلوئین در آن بسیار بالاتر از حد استاندارد است. مثلا بنزن یک ترکیب کارتینوژن درجه آ است و به سرطان منجر می‌شود؛ اما متاسفانه از سال ۱۳۸۹ این کار صورت گرفت.
ابتکار سپس از بی‌توجهی دولت کنونی به قانون هوای پاک هم انتقاد و تاکید کرد آنچه امروز آلودگی هوا را شکل می‌دهد ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون و ۱۰ میکرون‌اند که منشا آن‌ها آلودگی سوخت است.
همزمان با هشدارهای معصومه ابتکار درباره مسائل مرتبط با مازوت سوزی، محسن پیرهادی، رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی، در تاریخ ۲۲ آذر با تأکید بر افزایش نزدیک به ۹۰ درصدی نرخ مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در طول یک سال، اظهار کرد که مقامات و دستگاه‌های مسئول علاوه بر عدم اجرای قانون هوای پاک، در نیروگاه‌ها از مازوت سوزی استفاده می‌کنند.
فقط دو روز پس از اعلام رسمی نیروگاه شازند در مورد آغاز مازوت سوزی، علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در دولت رئیسی، اظهار کرد که در نزدیکی مناطق جمعیتی از مازوت سوزی صحبت نمی‌شود.
با وجود انکار مقام‌های دولتی، غلامرضا نبی، عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، در یک برنامه رادیویی گفت اگر نقشه پایتخت را از بالا نگاه کنیم، می‌بینیم دی‌اکسید گوگرد شبیه یک هاله بنفش‌رنگ روی تهران را گرفته که ناشی از آغاز مازوت سازی در نیروگاه‌های اطراف شهر و گازوئیل سوزی شهرک‌های صنعتی است که دقیقا در مسیر بادهای ورودی به تهران قرار دارند.
این متخصص با تاکید بر اینکه یک دستگاه ناظر باید بر میزان مصرف سوخت خودروها نظارت کند، افزود مصرف همه خودروها بالای ۱۱۲ و ۱۱۳ است و سازمان استاندارد و اداره محیط زیست و وزارت صمت باید در این ارتباط پاسخگو باشند.
در مقابل این گفته‌ها، داریوش گلعلی‌زاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، مدعی شد در اصفهان که در ماه‌های اخیر آلوده‌ترین شهر ایران شناخته شد، مازوت‌سوزی را شاهد نبودیم و در نیروگاه‌های تهران نیز مازوت مصرف نمی‌شود.
او تاکید کرد در اینکه منشا آلودگی هوای تهران سوخت‌های فسیلی است، هیچ تردیدی وجود ندارد؛ وقتی ۹۴ درصد تولید انرژی وابسته به سوخت فسیلی است، آثار تجمعی این همه انتشار در شرایط سکون هوا و وارونگی مسلما شاخص کیفیت هوا را در شرایط ناسالم قرار می‌دهد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد که با اجرای دو برنامه پنج‌ساله، می‌توان مشکل آلودگی هوا را حل کرد. این وعده به‌طور مکرر توسط مسئولان در دولت‌های مختلف مطرح شده است، اما هنوز به واقعیت پیوسته نشده است.
در طول ۴۴ سال گذشته، دولت‌های مختلف در نظام جمهوری اسلامی به حل بحران آلودگی هوا توجه کافی نداشته‌اند. به جای اهمیت به حفظ محیط زیست و فضای سبز شهری، تمرکز آن‌ها بر توسعه برج‌های بلند و افزایش تردد خودروها بوده است. این سیاست‌ها منجر به کاهش فضای سبز، قطع درختان، و افزایش آلودگی هوا شده است.
در ۴۴ سال گذشته، مقامات جمهوری اسلامی به رشد چشمگیر تعداد کارخانه‌ها و خودروهای غیراستاندارد در شهرهای ایران بی‌توجه بوده‌اند. هر سال، تخصیص بودجه مناسب برای کاهش آلاینده‌های مضر هوا از سوی این مقامات به تعویق افتاده است. اعلام معاون سازمان محیط زیست ایران نشان می‌دهد که قوانین مهمی همچون قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت (۱۳۸۶)، قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی (۱۳۸۹)، و قانون هوای پاک (۱۳۹۶) که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده‌اند، هنوز به مرحله اجرایی نرسیده‌اند.
در حالی که متخصصان حوزه سلامت اظهار می‌کنند که آثار آلودگی هوا ممکن است سال‌ها یا حتی همیشه باقی بماند و در بسیاری از موارد منجر به مرگ شود، مقامات جمهوری اسلامی به ناگزیری این وضعیت بی‌توجه بوده‌اند. این آلودگی می‌تواند عوارض طولانی‌مدتی از قبیل ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان و بیماری‌های تنفسی را ایجاد کند. علاوه بر این، تأثیرات منفی آلودگی هوا ممکن است به اعصاب، مغز، کلیه‌ها، کبد و دیگر اندام‌های بدن آسیب برساند. برخی دانشمندان هم به باورند که آلودگی هوا حتی در مرحله تولد نوزادان، تأثیر گذار و مضر باشد.
