روابط بین پاکستان و ایران همسایه پس از حمله موشکی سپاه در منطقه ناآرام بلوچستان به پایین ترین سطح خود رسید

حمله موشکی سپاه پاسداران، پاکستان را بدون گزینه آسان برای پاسخ باقی می گذارد

اقدام تلافی جویانه می تواند خطر کشاندن کشور را که در حال حاضر در بحران های سیاسی و اقتصادی به سر می برد، به تحولات خاورمیانه بکشاند که تاکنون از آن اجتناب کرده است.

حمله موشکی سپاه پاسداران در داخل پاکستان در روز سه‌شنبه که جمهوری اسلامی اعلام کرد با هدف کمپ‌های آموزشی شبه‌نظامیان انجام شد، مقامات پاکستانی را با تصمیم دشواری در مورد اینکه آیا انتقام‌جویی کنند و به طور بالقوه ناآرامی‌هایی را که خاورمیانه را فراگرفته است، مواجه کرده است.

روابط بین پاکستان و ایران همسایه پس از حمله موشکی سپاه پاسداران در منطقه ناآرام بلوچستان به پایین ترین سطح خود رسید و پاکستان تلفات غیرنظامی از جمله کودکان را گزارش کرد و هشدار داد که نقض حاکمیت این کشور می تواند عواقب جدی داشته باشد. پاکستان روز چهارشنبه سفیر جمهوری اسلامی در اسلام آباد را اخراج و سفیر خود را از تهران فراخواند.

پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که حق پاسخگویی به آنچه را که یک حمله غیرقانونی خواند برای خود محفوظ می‌دارد. در ادامه این بیانیه آمده است مسئولیت عواقب آن کاملاً متوجه جمهوری اسلامی خواهد بود.

اما فراتر از اعتراضات و هشدارهای دیپلماتیک، بلافاصله مشخص نشد که پاکستان که درگیر بحران‌های سیاسی و اقتصادی است و به انتخابات پارلمانی ماه آینده می‌رود، در موقعیتی است که بتواند به طور نظامی حمله کند یا وارد درگیری طولانی مدت با جمهوری اسلامی شود. 

جمهوری اسلامی از زمان آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر، با استفاده از نیروهای نیابتی علیه اسرائیل و متحدانش و افزایش خطر یک درگیری مارپیچ منطقه ای، جسورتر شده است. روز سه‌شنبه، تهران از نیروی نظامی خود برای حمله به پاکستان و عراق استفاده کرد و در پاسخ به حملات تروریستی در داخل ایران، که درگیری ها را در منطقه تشدید کرد، پاسخ داد.

حسین حقانی، سفیر سابق پاکستان که اکنون دانش آموخته دیپلماسی است، گفت اگر پاکستان پاسخ دهد، خطر گرفتار شدن به درگیری های خاورمیانه را دارد که تاکنون از آن اجتناب کرده است. اگر تلافی نکند، باز هم ضعیف به نظر می رسد و این عواقبی را برای حیثیت نیروهای مسلحش خواهد داشت.

محمد اشفاق آرائین، مارشال سابق هوایی در نیروی هوایی پاکستان، به موقعیت ظریفی که پاکستان در آن قرار دارد و یک دولت موقت تا زمان انتخابات مسئولیت دارد، اشاره کرد. او گفت حمله موشکی سپاه پاسداران یک تحول بسیار جدی است. این واقعیت که دولت منتخب وجود ندارد، پاسخ را پیچیده می‌کند.

آرائین خاطرنشان کرد که با حمله موشکی سپاه پاسداران به خاک پاکستان، پاکستان با سه تن از همسایگان خود با روابط آشفته مواجه شده است. در حالی که هند مدت‌ها یک دشمن بوده است، روابط پاکستان با افغانستان نیز در ماه‌های اخیر تیره شده است و مقامات پاکستانی طالبان افغانستان را به پناه دادن به گروه‌های شبه‌نظامی از جمله متحد آنها طالبان پاکستان متهم می‌کنند، ادعایی که گروه افغان آن را رد کرده است.

سیاست اخیر پاکستان در اخراج خارجی های غیرقانونی، عمدتا افغان ها، روابط را بیشتر تیره کرده است. طی سال‌ها، جمهوری اسلامی و پاکستان یکدیگر را به پناه دادن به شبه‌نظامیان در امتداد مرز ۵۵۹ مایلی مشترک خود متهم کرده‌اند.

تهران انگشت اتهام را به سوی جیش العدل، یک گروه شبه نظامی که در جنوب شرقی ایران و در مرز پاکستان و ایران فعالیت می کند، می گیرد و می گوید که حملاتی را در داخل خاک ایران انجام داده است. این گروه که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد، از بقایای جندالله، یک سازمان شبه نظامی سنی که پس از دستگیری و اعدام رهبرش، عبدالمالک ریگی، در سال ۲۰۱۰ توسط جمهوری اسلامی، کاهش یافته بود، پدیدار شد.

در ۱۵ دسامبر، جیش العدل به یک پاسگاه پلیس در جنوب شرقی ایران حمله کرد و ۱۱ افسر را کشت. بلافاصله پس از این حمله، مقامات جمهوری اسلامی تدابیر ضعیف کنترل مرزی پاکستان را مقصر دانستند و مدعی شدند که شبه نظامیان برای انجام این حمله از پاکستان عبور کرده اند.

پاکستان نیز به نوبه خود جمهوری اسلامی را به حمایت از جدایی طلبان در بلوچستان، استانی در جنوب غربی پاکستان که سرشار از نفت و دیگر منابع طبیعی است، متهم کرده است که برای دهه ها محل شورش بوده است. مقامات پاکستانی همچنین دستگیری یک افسر نیروی دریایی هند در بلوچستان در سال ۲۰۱۶ را به عنوان دلیلی بر حمایت جاسوسی هندی تحت حمایت جمهوری اسلامی از شورش بلوچ ها ذکر می کنند.

حمله روز سه‌شنبه اولین باری نبود که نیروهای سپاه پاسداران به داخل پاکستان حمله می‌کردند، اما این حمله عمیق‌ترین حمله در داخل خاک پاکستان بود. در سال ۲۰۲۱، جمهوری اسلامی دو سرباز ایرانی را که توسط جیش العدل به گروگان گرفته شده بودند در داخل خاک پاکستان بازپس گرفت. در سال ۲۰۱۷ نیروی هوایی پاکستان یک پهپاد ایرانی را سرنگون کرد.

به گفته تحلیلگران، آخرین حمله جمهوری اسلامی، در بحبوحه گسترش درگیری های سیاسی در پاکستان قبل از انتخابات برنامه ریزی شده در ۸ فوریه، ظاهراً برای استفاده از آن آشفتگی زمان بندی شده بود.

عمران خان، نخست وزیر سابق که ارتش پاکستان را به برکناری دولت خود متهم می کند، در زندان است. حامیان او رگباری از انتقادات را متوجه ارتش این کشور کرده اند، ارتشی که تلاش می کند محبوبیت نخست وزیر سابق را مهار کند.

احمد قریشی، تحلیلگر مستقر در اسلام آباد که بر خاورمیانه تمرکز دارد، بر این زمینه تأکید کرد. او گفت زمان بندی بسیار مهم است و پاکستان را در بحبوحه یک بحران سیاسی طولانی مدت که نهادهای دولتی را خسته کرده است، ناآرام می کند.

قریشی افزود به نظر می رسد جمهوری اسلامی یک ضعف در پاکستان می بیند. فکر نمی‌کنم پاکستانی‌ها بتوانند اجازه دهند این حادثه بدون پاسخ بگذرد. اما تلافی، هر زمان که اتفاق بیفتد، سریع خواهد بود و عنصر غافلگیری را حفظ خواهد کرد.