متحدان تهران به آن کمک می‌کنند تا قدرت خود را نشان دهد و خطر ایجاد آتش سوزی گسترده‌تری در خاورمیانه را به دنبال دارد

محور مقاومت جمهوری اسلامی یک ائتلاف قدرتمند اما یک استراتژی مخاطره آمیز است

«محور مقاومت» شبکه‌ای از گروه‌های اسلام‌گرای مبارز است که از طریق آن جمهوری اسلامی می‌تواند قدرت را نشان دهد، مسیر رویدادها را تعیین کند و از حمله اسرائیل یا آمریکا جلوگیری کند. این محور در درگیری کنونی آنقدر محور است که در ۷ اکتبر، در حالی که حمله خونین به اسرائیل هنوز در جریان بود، فرمانده نظامی حماس از این شبکه خواست تا به مبارزه بپیوندد. محمد دیف در پیامی صوتی گفت برادران ما در مقاومت اسلامی در لبنان، جمهوری اسلامی، یمن، عراق و سوریه، امروز روزی است که مقاومت شما با مردم خود در فلسطین متحد می شود.

از آن زمان، این متحدان با شور و شوق متفاوت به یک درگیری منطقه ای بسیار گسترده تر پیوسته اند. آنها با هم یک ائتلاف بسیار قدرتمند و غیرمتعارف را تشکیل می دهند. ریشه‌های آن در انقلاب ۱۹۷۹ ایران نهفته است که روحانیون مسلمان شیعه رادیکال را به قدرت رساند که مشتاق صدور افراط گرایی خود به سراسر جهان اسلام بودند.

تلاش‌های اولیه موفقیت‌های ناچیز به همراه داشت اما اخیراً هرج‌ومرج در سوریه، عراق و یمن فرصت‌های جدیدی را برای توسعه گشود. همچنین ناآرامی های فزاینده در میان فلسطینی ها در کرانه باختری و غزه اشغالی.

بحران کنونی اولین بار است که این محور در چند جبهه بسیج شده است. اکثر کارشناسان معتقدند جمهوری اسلامی می خواهد بدون وارد شدن به درگیری مستقیم با آمریکا و اسرائیل بجنگد. این ممکن است خشونت را محدود کند اما به آن پایان نخواهد داد. این یک استراتژی مخاطره آمیز است کوچکترین اشتباه محاسباتی توسط هر بازیگری می تواند یک آتش سوزی غیرقابل توقف منطقه ای را آغاز کند.

حزب الله

حزب الله که در اوایل دهه ۱۹۸۰ در لبنان تأسیس شد، بزرگترین و تواناترین عضو «محور مقاومت» است. این کشور دارای نیروهای زمینی مهیبی است که توانایی خود را در صدمه زدن به اسرائیل در جنگ علنی ثابت کرده اند و زرادخانه عظیم راکتی آن می تواند تقریباً به هر نقطه از قلمرو دشمن حمله کند. این کشور از حمایت مردمی در میان جمعیت بزرگ شیعیان لبنان برخوردار است، عمیقاً درگیر سیاست لبنان است و منافع اقتصادی قابل توجهی دارد.

از زمان حمله اسرائیل، حزب‌الله درگیر شدیدترین درگیری‌ها برای تقریبا ۲۰ سال گذشته بوده است. حدود ۱۵ اسرائیلی که اکثراً سرباز بودند در اثر شلیک موشک به اسرائیل کشته شدند و حدود ۱۵۰ شبه نظامی حزب الله از جمله فرماندهان ارشد در حملات هوایی تلافی جویانه و گلوله باران اسرائیل کشته شدند.

اما، اگرچه عمیقاً از گسترش درگیری در مرز شمالی مورد مناقشه خود نگران هستند، مقامات اسرائیلی همچنان معتقدند که رهبری حزب الله از هزینه یک جنگ آشکار می ترسد و به دنبال محدود کردن هرگونه گسترش درگیری خواهد بود.

حماس

حماس کمتر از حزب الله به تهران نزدیک است. این برخاسته از سنت سنی اسلام گرایی افراطی است که مدت ها قبل از انقلاب ایران بوده و از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۸۷ پس از اولین انتفاضه فلسطین در غزه مستقر بوده است.

این گروه مدت‌هاست که با جمهوری اسلامی ازدواج مصلحتی داشته است، البته با اختلافات متعدد. تهران بودجه، تسلیحات و تخصص را تامین کرده است. پس از درگیری ها بر سر جنگ داخلی سوریه، اخیرا روابط بهبود یافته است.

با این حال، حملات ۷ اکتبر، محدودیت‌های این رابطه را بسیار روشن کرد. به تهران از قبل در مورد آنچه که احتمالاً مهم ترین استفاده از خشونت توسط هیچ یک از نمایندگانش طی دهه ها بود هشدار داده نشده بود، و برای تدوین یک پاسخ استراتژیک منسجم تلاش کرد. حمله اسرائیل به غزه با هدف درهم شکستن حماس است و به طور چشمگیری توانایی های آن را کاهش می دهد. با این حال ممکن است گروه را به طور کامل نابود نکند.

گروه کوچکتر جهاد اسلامی فلسطین که به جمهوری اسلامی نزدیکتر تلقی می شود، به حملات ۷ اکتبر پیوست و اخیراً در کرانه باختری اشغالی گسترش یافته است.

حوثی ها

حوثی ها، یک شبه نظامی یمنی، در دهه ۱۹۸۰ ظهور کردند و به نام بنیانگذار حسین بدرالدین الحوثی نامگذاری شده اند. آنها نماینده شاخه کوچکی از اسلام شیعه هستند که با نفرت آنها از عربستان سعودی، آنها را به متحدان طبیعی جمهوری اسلامی تبدیل می کند. تخمین زده می شود که ۲۰۰۰۰ جنگجو بیشتر غرب یمن را اداره می کنند و خط ساحلی آن را در دریای سرخ کنترل می کنند.

حوثی ها در یک جنگ داخلی ۹ ساله علیه دولت یمن که توسط ریاض حمایت می شود جنگیده اند و عمدتاً پیروز شده اند. گمان می رود که آنها یکی از اعضای محور مقاومت باشند که از نزدیک ترین آنها توسط جمهوری اسلامی کنترل می شود.

بلافاصله پس از حملات ۷ اکتبر، رهبر آنها گفت که نیروهایش آماده حرکت صدها هزار نفری برای پیوستن به مردم فلسطین هستند. چنین لفاظی در محلی رایج است.

مدت کوتاهی پس از آغاز جنگ غزه، حوثی ها حملات موشکی و پهپادی را به کشتی ها در دریای سرخ و به سمت اسرائیل آغاز کردند. اکثر آنها توسط اقدامات متقابل ایالات متحده و اسرائیل رهگیری شدند، اما حملات به کشتیرانی به حدی رسید که واشنگتن احساس کرد باید تلافی کند.

شبه نظامیان عراقی و سوری

تقریباً از آغاز جنگ در غزه، شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی، نیروهای آمریکایی را در پایگاه‌های اغلب دورافتاده در عراق و سوریه هدف قرار داده‌اند. این شبه نظامیان در هرج و مرج پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سپس در طول جنگ داخلی سوریه تأسیس شدند. آنها چندین هدف دارند فرافکنی نفوذ جمهوری اسلامی، تقویت متحدان و مقاومت در برابر نقشه های غرب برای منطقه. اگرچه اکنون تعداد آنها کمتر است، اما جناح های متعدد در سراسر دو کشور اغلب ابزاری ارزان و مفید برای تهران به شمار می روند.

حملات این شبه‌نظامیان به طور مستقیم کسی را نکشته است، اما باعث زخمی شدن نیروهای آمریکایی شده است. واکنش واشنگتن تشدید شده و ایالات متحده را بیشتر به درگیری منطقه ای کشانده است، رئیس جمهور جو بایدن امیدوار است که از آن اجتناب کند.