برخی از تحلیلگران گمان می کنند که جمهوری اسلامی همچنان تمایلی به ایجاد یک جنگ تمام عیار ندارد

حمله اسرائیل به دمشق، گسترش درگیری بی سابقه

در میان قربانیان حمله هوایی روز دوشنبه دمشق به کنسولگری جمهوری اسلامی، محمدرضا زاهدی، از اعضای عالی رتبه سپاه پاسداران، معاون او و پنج افسر دیگر بودند. در حالی که تهران، اسرائیل را برای این حمله مقصر دانسته و قول داده که تلافی کند، برخی از تحلیلگران گمان می کنند که جمهوری اسلامی همچنان تمایلی به ایجاد یک جنگ تمام عیار ندارد.

جمهوری اسلامی متعهد شده است که انتقام کشته شدن چند تن از افسران عالی رتبه نیروی قدس سپاه پاسداران که کشته شدند، را بگیرد.

اسرائیل مسئولیت این حمله، اولین حمله به ساختمان دیپلماتیک جمهوری اسلامی در سوریه را بر عهده نگرفته است. اما نیویورک تایمز روز سه شنبه گزارش داد که مقامات اسرائیلی که نخواستند نامشان فاش شود، گفتند که اسرائیل این حمله را انجام داده است.

دیده بان حقوق بشر سوریه روز چهارشنبه اعلام کرد که در این حمله ۱۶ نفر از جمله دو غیرنظامی یک زن و پسرش به همراه هشت ایرانی، پنج سوری و یک عضو گروه شبه نظامی حزب الله لبنان که همگی جنگجو بودند، کشته شدند.

شکستی که با کشته شدن قاسم سلیمانی قابل مقایسه است

اسرائیل در گذشته بارها منافع جمهوری اسلامی در سوریه را هدف قرار داده است. سرشناس ترین قربانی در کنسولگری دمشق، سرلشکر محمدرضا زاهدی، کهنه سرباز سپاه و مستشار نظامی برجسته جمهوری اسلامی در سوریه بود.

آهرون برگمن، دانشمند علوم سیاسی و متخصص درگیری اسرائیل و فلسطین در کینگز کالج لندن خاطرنشان می کند این مهمترین مقام سپاه پاسداران است که از زمان جنگ آغاز شده توسط حملات حماس به خاک اسرائیل در ۷ اکتبر کشته شده است.

شاهین مدرس، متخصص ایران در تیم بین‌المللی مطالعات امنیت می‌گوید برای جمهوری اسلامی، این ضایعه‌ای است که با قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس که در سال ۲۰۲۰ توسط پهپاد آمریکایی کشته شد، قابل مقایسه است. 

کلایو جونز، متخصص اسرائیل و خاورمیانه در دانشگاه دورهام در بریتانیا، می گوید که زاهدی به ویژه به حسن نصرالله، رهبر حزب الله نزدیک بود. او نقش محوری در هماهنگی گروه‌های مختلف اسلام‌گرای مورد حمایت جمهوری اسلامی داشت.

مدرس می گوید مقامات سپاه پاسداران که روز دوشنبه در دمشق کشته شدند، همگی نقش مشترکی داشتند. او می‌گوید همه آنها با ظرفیت‌های مختلف مسئول روابط با گروه‌های وابسته به جمهوری اسلامی، به‌ویژه حماس و حزب‌الله بودند.

اگر این حمله واقعاً منشأ اسرائیلی داشت، بُعد پیشگیرانه داشته است اسرائیل می‌خواست توانایی جمهوری اسلامی برای هماهنگی با همه این گروه‌ها را با پیش‌بینی گسترش احتمالی درگیری به حداقل برساند.

برگمن با حمله به برخی از برجسته‌ترین اعضای سپاه پاسداران می‌گوید اسرائیلی‌ها می‌خواهند به تهران بفهمانند که جمهوری اسلامی را نیز مسئول آنچه در غزه و در مرز با لبنان می‌گذرد، می‌دانند.

او می‌گوید این راهی است برای روشن کردن این موضوع که آنها فقط برای حمله به گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی تلاش نمی‌کنند.

فیلیپو دیونیگی، متخصص جنبش‌های اسلام‌گرا و خاورمیانه در دانشگاه بریستول، موافق است که حمله هوایی روز دوشنبه می‌تواند نشان‌دهنده آمادگی اسرائیل برای گسترش درگیری با جمهوری اسلامی باشد. او می‌گوید این تشدید بی‌سابقه درگیری ها از زمان آغاز جنگ علیه حماس است.

به گفته جونز، حمله دمشق به ویژه با استراتژی اسرائیل برای مقابله با درگیری ها در مرز خود با لبنان مرتبط است، که از زمان شروع جنگ در غزه افزایش یافته است. در میان اکثر اسرائیلی‌ها این احساس قوی وجود دارد که اکنون باید علیه حزب‌الله کاری انجام شود، با توجه به اینکه بیشتر شهرها و روستاها در سمت مرز اسرائیل تخلیه شده‌اند و حدود ۱۰۰۰۰۰ اسرائیلی آواره داخلی هستند. به طور خلاصه، اسرائیل این موضوع را مطرح کرده است. در خطر است تا ببینیم جمهوری اسلامی چه واکنشی نشان خواهد داد.

جونز می‌گوید، اما اسرائیل فقط نمی‌خواست به دشمنان خود پیامی بفرستد این حمله همچنین راهی برای ارسال سیگنال به ایالات متحده بود. واشنگتن و تهران از ژانویه تلاش کرده اند تنش ها را کاهش دهند. این حمله نشان می‌دهد که تل‌آویو امنیت خود را در اولویت قرار می‌دهد.

او می افزاید می توانم تصور کنم که کاخ سفید بار دیگر در پشت صحنه سخنان تندی با اسرائیلی ها خواهد داشت.

ترور زاهدی، حمله‌ای که به طور جدی سپاه پاسداران را تضعیف می‌کند، احتمالاً دقیقاً همان چیزی را به دنبال خواهد داشت که ایالات متحده از آن می‌ترسد انتقام‌جویی جمهوری اسلامی.

مدرس خاطرنشان می کند مرگ محمدرضا زاهدی سازمان را از وجود عنصری محروم می کند که دانش تاکتیکی بسیار خوب و تجربه بالایی در این زمینه داشت.

معضل انتقام جویی

دیونیگی می‌گوید که البته زاهدی جایگزین خواهد شد، اما او خاطرنشان می‌کند که این حمله خطر متزلزل کردن ایمان گروه‌های شبه‌نظامی طرفدار جمهوری اسلامی به توانایی تهران برای خنثی کردن نقشه‌های اسرائیل را به همراه دارد. دیونیگی می‌گوید اسرائیل ثابت می‌کند که سرویس‌های اطلاعاتی آن بسیار آگاه هستند.

برای جمهوری اسلامی، یک اقدام تلافی جویانه، راهی برای اثبات قدرت خود به جنبش‌های مسلح وابسته به آن خواهد بود.

تهران، اسرائیل را به هدف قرار دادن کنسولگری خود در سوریه متهم کرده است، اقدامی که احتمالاً جمهوری اسلامی احساس خواهد کرد که نیاز به پاسخ دارد. ارتش اسرائیل تا کنون تنها مایل به اظهار نظر در مورد محل حمله بوده و اصرار دارد که این یک ساختمان نظامی بوده و نه یک پایگاه دیپلماتیک. دیونیگی توضیح می‌دهد کنسولگری‌ها به‌عنوان امتداد قلمرو ملی در نظر گرفته می‌شوند. بنابراین طبق قوانین بین‌المللی، اسرائیل در این مورد با حمله موشکی خود به خاک ایران ضربه می‌زند.

او می گوید اسرائیل با این عملیات قمار بسیار مخاطره آمیزی کرده است که می تواند منجر به آتش سوزی شود. اسرائیل روی این واقعیت حساب می کند که جمهوری اسلامی نمی تواند بدون ایجاد یک جنگ منطقه ای به این حمله واکنش قوی نشان دهد که تهران به دنبال اجتناب از آن است.

مدرس می گوید پس از ترور سلیمانی در سال ۲۰۲۰، جمهوری اسلامی قول داد از آمریکا و اسرائیل انتقام بگیرد. اما هیچ چیز قابل توجهی اتفاق نیفتاد.

برگمن می‌گوید این بار با توجه به شرایط جنگ بین اسرائیل و حماس گروهی که جمهوری اسلامی از آن حمایت می‌کند تهران باید واکنش نشان دهد. این می تواند به معنای دستور گسترش حملات علیه اسرائیل توسط حزب الله یا حوثی ها باشد.

میشل دوکلوس، سفیر سابق فرانسه در سوریه نیز با این موضوع موافق است. تهران بدون شک موظف به تلافی است، اما فکر می کنم ماهیت نمادین خواهد داشت و از گسترش بیشتر درگیری جلوگیری می کند.

او گفت به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی از درگیری آشکار با اسرائیل می‌ترسد. دوکلوس می‌گوید که تهران می‌تواند در عوض نمایندگی‌های دیپلماتیک اسرائیل را در دیگر نقاط جهان هدف قرار دهد، که متقارن با این واقعیت است که کنسولگری مورد حمله قرار گرفته است.