آمارها در دولت رئیسی دستکاری می‌شود تا از موفقیت اقتصادی خبر دهد
مرکز تحقیقات مجلس اعلام کرد که دولت در حال تمرکز بر ایجاد شغل‌های ناپایدار و با کیفیت پایین می‌باشد
آمارها در دولت رئیسی دستکاری می‌شود تا از موفقیت اقتصادی خبر دهد
در حالی که ابراهیم رئیسی و دیگر مقامات دولتی ادعای کاهش نرخ بیکاری در ایران را به‌تناوب تکرار می‌کنند، داده‌های آماری نشان می‌دهد که کاهش تعداد بیکاران نه به دلیل افزایش اشتغال، بلکه به دلیل کاهش نرخ مشارکت اقتصادی رخ داده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در فصل پاییز ۱۴۰۲، تقریباً ۴۳ درصد از کل جمعیت بیکاران، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بوده‌اند، و همچنین بیکاری در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
در جلسه خبری روز سه‌شنبه ۱۲ دی‌ماه، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و سخنگوی اقتصادی دولت سیزدهم، اظهار کرد که نرخ بیکاری در ایران به کمترین سطح خود در دو دهه گذشته رسیده است. رسانه‌های وابسته به حاکمیت نیز این خبر را به صورت هماهنگ تیتر اول خود قرار داده‌اند. با این حال، فعالان اقتصادی که در نقطه مقابل قرار دارند، پشت‌پرده این اظهارات را مورد بررسی قرار داده و به بررسی دقیق ترکیب واقعی کاهش آمار بیکاری پرداخته‌اند.
بر اساس گزارشات اخیر، دولت‌ها ادعا می‌کنند که نرخ بیکاری در فصل پاییز ۱۴۰۲ نسبت به دوره مشابه در سال گذشته کاهش یافته است. با این حال، نتایج حاصل از طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز امسال، به وضوح مخالف این ادعاهاست و نشان می‌دهد که بیش از ۱۲ استان در ایران در معرض رشد بیکاری قرار گرفته‌اند.
بر اساس بررسی‌ها، نتایج نشان می‌دهد که بالاترین نرخ بیکاری در فصل پاییز ۱۴۰۲ متعلق به استان سیستان و بلوچستان است. در این دوره، بیش از شش درصد از جمعیت فعال در بازار کار این استان بیکار بوده‌اند. استان‌های هرمزگان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، و کرمانشاه نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی نرخ بیکاری در ایران قرار گرفته‌اند.
بر اساس بررسی‌ها، افزایش نرخ بیکاری در این استان‌ها نمایانگر رکود اقتصادی، کاهش سطح تولید، و کاهش در نرخ مشارکت اقتصادی (نسبت جمعیت شاغل به کل نیروی کار) است. روزنامه مردم‌سالاری با ارائه داده‌های آماری از مرکز آمار ایران و مقایسه آن با نرخ بیکاری در پاییز سال گذشته اعلام کرده است که بالاترین افزایش نرخ بیکاری در استان اردبیل رخ داده است. در واقع، نرخ بیکاری اردبیل در پاییز ۱۴۰۱ به مقدار ۴.۸ درصد بوده اما در پاییز سال جاری به ۷.۱۰ درصد افزایش یافته است. استان‌های چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، و بوشهر نیز از دیگر مناطقی هستند که با چالش افزایش نرخ بیکاری در این دوره مواجه شده‌اند.
نرخ بیکاری به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در ارزیابی وضعیت اقتصادی یک کشور محسوب می‌شود. گزارش‌های آماری از منابع رسمی مانند مرکز آمار ایران، با توجه به منافع حاکمیت تهیه می‌شوند؛ اما همچنان قادر به لاپوشانی بحران اشتغال در ایران نیستند.
بیکاری به افراد آماده‌به‌کار بالای ۱۵ سال اشاره دارد که فاقد شغل و درآمد پایدار هستند و قادر به تأمین هزینه‌های زندگی خود نمی‌باشند. عجیب نیست که در گزارش‌های نهادهای رسمی جمهوری اسلامی، حتی افرادی که در طول هفته تنها یک ساعت کار می‌کنند و درآمد پایداری ندارند، نیز به عنوان افراد دارای شغل محسوب می‌شوند. این موضوع باعث شکایت فعالان اقتصادی شده و آنها اعتقاد دارند که آمارهای دولتی درباره کاهش بیکاری باورپذیر نیستند.
روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی به نام «جعبه‌سیاه فرود بیکاری» آورده است که تحلیل‌ها نشان می‌دهد کاهش نرخ بیکاری به دلیل افت نرخ مشارکت اقتصادی اتفاق افتاده است، نه به علت افزایش سطح اشتغال.
در این گزارش ضمن اشاره به پایین‌تر بودن نرخ مشارکت در ایران در مقایسه با ترکیه و عربستان سعودی آمده است نرخ مشارکت اقتصادی ایران در پاییز ۴۱.۵ درصد گزارش شد که نسبت به پاییز ۱۳۹۸ یعنی قبل از همه‌گیری کرونا، حدود ۳ واحد کمتر شده است؛ بنابراین عامل اصلی کاهش نرخ بیکاری در سال‌های اخیر افت میزان مشارکت بوده است.
کارشناسان معتقدند افزایش اشتغال جدید، شغل با کیفیت را به همراه ندارد. این اشتغال‌زایی اصلیاً در حوزه بنگاه‌های خرد با کمتر از پنج نفر کارگر فعالیت می‌کند، که در زنجیره ارزش بنگاه‌های متوسط و بزرگ وارد نمی‌شود. این افراد ممکن است با وجود افزایش اشتغال، در مواجهه با یک شوک جدید، از بازار کار خارج شده و آسیب ببینند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کیفیت اشتغال در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که سهم شاغلان مستقل از کل شاغلان افزایش یافته و از ۳۶.۳ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۳۶.۹ درصد در سال بعد ارتقا یافته است.
این مسئله، به همراه افزایش چشمگیر اشتغال در بخش خدمات، نشان‌دهنده این است که افزایش اشتغال در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل از آن، به طور ضروری کیفیت بالایی نداشته است. برخی از اقتصاددانان اعتقاد دارند که استمرار غفلت از مشکلات اشتغال زنان و نیز نرخ بالای بیکاری جوانان، ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور، چالش‌های متعددی در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی ایجاد کند.
ابراهیم رئیسی پس از آغاز دولت سیزدهم جمهوری اسلامی، اعلام کرد که سالی یک میلیون شغل جدید ایجاد خواهد کرد. با گذر زمان، این وعده همچون دیگر تعهدات مسئولان دولت به یک سرنوشت نامطمئن روبرو شد. با این حال، در اوایل فصل پاییز سال جاری، رئیسی دوباره اعلام کرد که فرآیند تحقق این وعده به دست آمده و در حال اجرا است. پس از آن، محسن منصوری، معاون اجرایی ابراهیم رئیسی، هم گفت وعده دادیم سالی یک میلیون شغل ایجاد می‌کنیم که تکلیفمان را انجام دادیم و عددی که در سال گذشته محقق شد، بیش از این عدد بود.
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که آمارها نشان می‌دهد نیروهای کاری از ایران به‌طور گسترده به کشورهایی همچون عراق، عمان، ارمنستان و قطر مهاجرت کرده‌اند. این کشورها به عنوان مقصدهای ترجیحی برای نیروی کار ایرانی ساده و ماهر تلقی می‌شوند، و آمارها نشان‌دهنده افزایش مستمر این روند مهاجرتی از ایران به این کشورها است.
