بانک جهانی در یک گزارش اعلام کرد که در سال ۲۰۲۰، ۲۸.۱ درصد از جمعیت ایران به عنوان افراد فقیر شناخته می‌شدند

بانک جهانی در گزارشی اعلام کرد که چهل درصد ایرانیان در معرض فقیر شدن‌ هستند

با توجه به آمار جدید بانک جهانی، در سال ۲۰۲۰، درصد فقر شهروندان ایران از ۲۰ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۲۸.۱ درصد افزایش یافته است. بانک جهانی همچنین اعلام کرده است که ۴۰ درصد از جمعیت ایران در معرض خطر فقر قرار دارند. در گزارشی که بانک جهانی منتشر کرده، به بررسی فقر و توزیع رفاه در ایران در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۲۰ پرداخته شده است.

بر اساس این اطلاعات، خانوارهای ایرانی بر اساس میزان درآمد به ۵ گروه تقسیم شده‌اند. هر یک از این گروه‌ها شامل ۲۰ درصد از جمعیت هستند و گروه‌ها بر اساس کمترین و بیشترین درآمد مرتب شده‌اند.

بانک جهانی اعلام کرده است که گروه اول که شامل ۲۰ درصد جمعیت فقیر است و گروه آخر که شامل ۲۰ درصد ثروتمندان جامعه است. بر اساس مشاهدات بانک جهانی، در سال ۲۰۱۱، بیشترین سهم یارانه‌های پرداخت شده به ۲۰ درصد فقیر جامعه مربوط به یارانه‌های نقدی معمولی بود. هرچه به سمت گروه‌های با درآمد کمتر نزدیک‌تر می‌شویم، سهم مستمری‌ها افزایش می‌یابد. در سال ۲۰۲۰، این نسبت در گروه‌های با درآمد کمتر بیشتر تغییر کرده است.

یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام پیش‌تر اعلام کرده بود که در سراسر ایران، دو هزار و بیست محله و نزدیک به نوزده میلیون و هفتصد هزار نفر از جمعیت، از امکانات اولیه زندگی مانند مسکن، اشتغال، تحصیلات تا سن ۱۲ سال، سلامتی، تغذیه و پوشاک محروم هستند.

در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در خرداد امسال منتشر کرده بود، اعلام شد که شکاف فقر در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بیشترین میزان خود، یعنی ۲۷ درصد، رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که همزمان با افزایش شکاف فقر، در طول زمان، فاصله بین خانوارهای بالای خط فقر و خط فقر کاهش یافته است. این وضعیت به معنای خطری است که خانوارها در معرض آن قرار می‌گیرند و در طبقه فقیر در پی تکانه‌های اقتصادی قرار می‌گیرند. 

با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌ها، در سال ۱۴۰۰ خط فقر سرانه متوسط کشوری با رشد ۵۰ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹، به میزان یک میلیون و هفتصد هزار تومان رسیده است. بنابراین، خط فقر متوسط کشوری برای خانوار چهارنفره در سال ۱۴۰۰ تقریباً چهار میلیون و پانصد هزار تومان بوده است. البته تخمین زده می‌شود که این رقم در شهریور سال ۱۴۰۱ به حدود هفت میلیون و پانصد هزار تومان افزایش یابد.

بانک جهانی بر اساس داده‌های خود نشان می‌دهد که در دهه ای که بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۲۰ می‌گذرد، اقتصاد ایران دچار از دست رفتن رشد اقتصادی و افزایش تورم شده است. در این بازه زمانی، سرانه تولید ناخالص داخلی به طور متوسط ۰.۶ درصد کاهش یافته است. علت اصلی این کاهش نیز به نوسانات درآمدهای نفتی برمی‌گردد. هرچند دولت جمهوری اسلامی ادعا می‌کند که در تلاش است تا منابع درآمدی مالیاتی را تقویت کند، اما بانک جهانی معتقد است که اقتصاد ایران هنوز هم وابسته به نفت است.

این موضوع باعث شده است که همزمان با کاهش قیمت نفت، کسری بودجه و درآمد برای دولت ایجاد شود و برای جبران آن از ابزارهای دیگر استفاده شود. یارانه‌های یک‌باره به کمک‌هایی اطلاق می‌شود که نهادهای دولتی و خصوصی یا افراد عادی فقط یک بار به فقرا پرداخت می‌کنند. براساس داده‌های بانک جهانی، ارزش یارانه در یک دهه گذشته با یک کاهش ۷۰ درصدی روبرو شده است.

در سال ۲۰۲۰، تنها ۷ درصد از پرداخت‌های انتقالی به ۲۰ درصد فقیران جامعه به عنوان یارانه نقدی معمولی صورت گرفته است و سهم خیریه‌ها و کمک‌هزینه‌ها افزایش یافته است. با این حال، در دهک‌های ثروتمند، مستمری هنوز هم بیشترین سهم پرداخت‌ها را تشکیل می‌دهد. تحلیل بانک جهانی از این مشاهده نشان می‌دهد که خانوارهای برخوردارتر بیشتر به مستمری وابسته هستند که با افزایش قیمت‌ها تعدیل می‌شود، در حالی که خانوارهای فقیرتر بیشتر به یارانه‌های نقدی معمولی وابسته هستند که تحت تأثیر کمتری از تورم قرار می‌گیرد.

وزارت رفاه به عنوان مسئول اصلی اعلام نرخ فقر در کشور شناخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر، این وزارتخانه آماری در این زمینه منتشر نکرده است. حسین راغفر، اقتصاددان، در مرداد سال جاری اظهار داشت که به نظر نمی‌رسد تعداد افرادی که در حال حاضر در شرایط فقر مطلق قرار دارند، کمتر از ۵۰ درصد جمعیت ایران باشد. او بیان کرد که این افراد حتی از حداقل نیازهای زندگی انسانی نیز برخوردار نیستند.

در مرداد سال جاری، این عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا اعلام کرد که بخش قابل توجهی از نیروی کار کشور در طبقه فقیران قرار دارند و بر اساس ارزیابی‌ها، شاخص‌ها نشان می‌دهد که حداقل ۵۰ درصد جمعیت ایران در شرایط فقر مطلق قرار دارند.