کمتر از ۱۳ هزار ایرانی ساکن خارج از کشور در سامانه پرسمان تردد وزارت امور خارجه درخواست ثبت کرده‌اند

سامانه پرسمان تردد، طرح شکست خورده دولت رئیسی برای ایرانیان خارج از کشور

علیرضا بیگدلی، معاون کنسولی مجلس و امور ایرانیان وزارت خارجه جمهوری اسلامی ادعا کرد که حدود پنج میلیون ایرانی خارج از ایران زندگی می‌کنند که اغلب آن‌ها در کشورهایی مانند آمریکا، ترکیه، کانادا، بریتانیا و آلمان سکونت دارند.

ادعای مقام رسمی جمهوری اسلامی درباره مهاجرت پنج میلیون ایرانی در مقایسه با آمارهای غیررسمی، که حدود هفت تا هشت میلیون ایرانی به کشورهای مختلف دنیا مهاجرت کرده‌اند، قرار دارد. با این حال، مقایسه این آمار پنج میلیون نفری وزارت امور خارجه با تعداد افرادی که به ایران تردد می‌کنند، نشان می‌دهد که بیش از چهار میلیون ایرانی پس از مهاجرت به کشورشان بازنگشته‌اند.

بر اساس گفته های معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزارت امور خارجه، در سال ۱۳۹۸ تقریباً ۸۵۰ هزار نفر از ایرانیان به صورت منظم به ایران سفر می‌کردند. این تعداد در دوره شیوع ویروس کرونا کاهش یافته است و در حال حاضر نیز به نزدیکی همان رقم در سال ۱۳۹۸ بازگشته است.

دولت ابراهیم رئیسی از دو سال پیش طرحی به نام پرسمان تردد را آغاز کرد. این طرح به ایرانیان خارج از کشور که از پیامدهای بازگشت به کشور نگران هستند، امکان استعلام وضعیت پیگیری‌های قضایی خود را فراهم می‌کند. مقامات دولتی در طول دو سال گذشته این طرح را تبلیغ کرده و ادعا کرده‌اند که ایرانیان خارج از کشور برای بازگشت به وطن مواجه با مشکلاتی نیستند. علیرضا بیگدلی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا این ادعا را تأیید کرد و اظهار کرد که ایرانیان می‌توانند با ورود به سامانه کنسولی و انتخاب گزینه پرسمان تردد، اطلاعات خود را ثبت کنند تا در صورت وجود مشکل، به آن‌ها اطلاع داده شود.

از سال ۱۴۰۰ که سامانه پرسمان تردد در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی راه‌اندازی شد، برخی فعالان مدنی و سیاسی هشدار دادند که هدف این طرح، طبقه‌بندی اطلاعات ایرانیان خارج از کشور است. آن‌ها بیان کردند که استفاده از این سامانه برای ورود به ایران، هیچ گونه تضمینی ندارد و ممکن است باعث مشکلات شود. طبق اعلام معاون وزیر امور خارجه، تا کنون تنها کمتر از ۱۳ هزار نفر در این سامانه تقاضای خود را ثبت کرده‌اند، که نشان می‌دهد نزدیک به پنج میلیون نفر به این طرح اعتماد نکرده‌اند.

پیشتر، عبدالله سهرابی، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، ادعا کرد که وزارت امور خارجه با همکاری دادستانی، اطلاعات فراجا، سازمان اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات در استعلام وضعیت ایرانیان خارج از کشور همکاری می‌کند. اگر نتیجه استعلام فردی مثبت باشد، این وزارتخانه ورود فرد به ایران را تضمین می‌کند.

با وجود اطلاعات مغایر، برخی ایرانیان خارج از کشور که در تظاهرات در شهرهای مختلف جهان شرکت کرده بودند، هنگام بازگشت به ایران بازداشت و به زندان منتقل شدند. در شهریور، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی از دستگیری چند شهروند خبر داد که مدعی شد رهبر تظاهرات ضد ایرانی در خارج از کشور بودند.

فعالان ایرانی مقیم کانادا، استرالیا، و ترکیه به‌صورت مداوم هشدار می‌دهند که نمایندگان جمهوری اسلامی در این کشورها، افراد شرکت‌کننده در تظاهرات اعتراضی به حکومت جمهوری اسلامی را شناسایی کرده و پس از بازگشت آن افراد به ایران، برای آن‌ها پرونده‌سازی انجام دهند. مقامات حکومت نیز همواره این فعالان را به عنوان جاسوس متهم نموده‌اند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در یک برنامه تلویزیونی ادعا کرد که افرادی که پس از ورود به ایران دستگیر می‌شوند، یا به جاسوسی متهم می‌شوند یا دارای شاکی خصوصی هستند.

سامانه پرسمان تردد به نام اختصاری میخک در وب‌سایت مدیریت یکپارچه خدمات کنسولی راه‌اندازی شده است. ایرانیان ساکن خارج از کشور برای آگاهی از وضعیت تردد خود، ابتدا نشانی ایمیل خود را به سامانه ارسال می‌کنند. سپس با استفاده از رمز یکبار مصرفی که به ایمیل آن‌ها ارسال می‌شود، به سامانه وارد شده و اطلاعات شخصی خود را وارد می‌کنند. در مرحله بعد، بارگذاری تصویر صفحه اول شناسنامه و گذرنامه الزامی است. پس از تکمیل و وارد کردن تمام اطلاعات، کاربران به آن‌ها اطلاع داده می‌شود که نتیجه نهایی به آنان اعلام خواهد شد.

تابستان دو سال پیش، یعنی در سال ۱۴۰۰، غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه، ادعا کرد که هیچ ایرانی ممنوع‌الورود نیست. این اظهارات منجر به واکنش‌های مختلفی شد، از جمله نوشته‌ی کیانوش سنجری، روزنامه‌نگار، در یک پست در شبکه اجتماعی. او اشاره کرد که پس از ده سال اقامت در خارج از کشور، در سال ۱۳۹۵ به ایران بازگشت و پس از بازجویی و شکنجه در سلول انفرادی، سه سال در زندان به سر برد.

بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، در اوایل آبان، در وب‌سایت جماران اعلام کرد که ایران از جمله ۱۵ کشوری است که شهروندانش بیشترین درخواست پناهندگی در کشورهای میزبان را ثبت کرده‌اند. طی سال‌های اخیر، کشورهایی از جمله استرالیا، مجارستان، بریتانیا، ترکیه، لتونی، کانادا، دانمارک، آلمان، لوکزامبورگ و فنلاند به ترتیب از میزبانان اصلی پناهجویان ایرانی بوده‌اند. او افزود که ایران در رتبه اول مهاجرفرستی به کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) قرار دارد.

با توجه به پیمایش رصدخانه مهاجرت ایران در میان ایرانیان خارج از کشور در سال ۱۴۰۱، فقط ۱۴ درصد افراد اعلام کرده‌اند که تصمیم قطعی برای بازگشت به ایران دارند، در حالی که ۶۲ درصد از آن‌ها به هیچ وجه مایل به بازگشت نیستند. همچنین بیش از ۹۰ درصد از شرکت‌کنندگان وعده‌های حاکمیت درباره استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور را باور نمی‌کنند.