اگر قرار باشد روابط جمهوری اسلامی و طالبان تثبیت شود، راه طولانی در پیش است

جمهوری اسلامی و طالبان روابط پرچالشی را برای آب هیرمند تجربه می‌کنند

نه سیاست و نه مذهب دلیل اصلی درگیری هایی بود که در ماه می در مرز افغانستان و ایران رخ داد.

مرزبانان دو کشور در حال نبرد بودند و تبادل آتش شدیدی داشتند و به سمت همسایه خود تیراندازی کردند که منجر به کشته شدن دو گارد مرزی ایرانی، یک سرباز طالبان و تعدادی دیگر شد.

چنین جنگی مشکلات آب منطقه را دوباره به چشم عموم بازگردانده است.

فراتر از آب، هر دو کشور یکدیگر را به اقدامات بی‌ثبات‌کننده متهم کرده‌اند، به‌ویژه از زمانی که طالبان در سال ۲۰۲۱ قدرت را در افغانستان به دست گرفتند. اما اخیراً نشانه‌هایی از کاهش تنش‌ها و برقراری روابط تثبیت‌شده با حمایت قدرت‌های مختلف دیده می‌شود.

اختلافات آبی بین ایران و افغانستان از دیرباز وجود داشته است، دو سد مهم توسط افغانستان در دهه ۱۹۵۰ ساخته شد که باعث کاهش جریان آبی که از طریق رودخانه هیرمند به ایران انتقال می‌شد، گردید.

نتیجه، تصویب توافقنامه‌ای در سال ۱۹۷۳ بود که به ایران امکان دسترسی سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب هیرمند را می‌داد، این معاهده به دلیل انقلاب‌های بعدی، جنگ‌ها و تغییرات قابل توجه در حکومت‌های هر دو کشور هرگز به طور کامل اجرا نشد.

مناقشه تازه بر سر آب جاری در رودخانه هیرمند از افغانستان به ایران جرقه خشونتهای اخیر در امتداد مرز بود.

تهران مدعی است که طالبان با قصد و نیت از تامین آب کافی ایران برای تامین منابع آبی خودداری می‌کند، با این حال، طالبان ادعا می کند که به دلیل کاهش بارندگی و کاهش سطح رودخانه، دیگر آب کافی وجود ندارد.

ایران با آنچه کارشناسان ورشکستگی آب می‌نامند مواجه است.

این نتیجه سیاست‌های نادرست ترویج کشاورزی و توسعه است که به کاهش برگشت ناپذیری منابع زیرزمینی آب منجر شده است، این امر تنها در مرز افغانستان ایجاد نشده، زیرا اعتراضات مرتبط با آب در منطقه جنوب غربی خوزستان در سال ۲۰۲۱ در جریان بود.

استان فقیر و محروم سیستان و بلوچستان همیشه با کمبود آب مواجه است.

در ایران، بسیاری سپاه پاسداران را مقصر اصلی در به انحراف کشیدن جریان آب برای ایجاد پروژه‌هایی می‌دانند که باعث شده تا کل جمعیت منطقه از این منبع گرانبها بی بهره بمانند.

بنابراین، درگیری های فرامرزی به نوعی از نارضایتی محلی منحرف شده و تقصیر را به دوش افغانستان و طالبان انداخته است.

 افغانستان برای سال‌ها گرفتار جنگ و بی‌ثباتی بوده و حکومت طالبان بخش قابل توجهی از پول خود را از تجارت غیرقانونی به دست می‌آورد و تصادفی نیست که منطقه مرزی جایی باشد که سرداران سپاه پاسداران برای بدست آوردن پست‌های خود با هم رقابت می‌کنند.

از زمان خروج ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱، پاکستان، هند و چین به طور فعال درگیر تثبیت روابط بین افغانستان و ایران بوده‌اند که هرکدام بر اساس منافع خود این راه را ترسیم کرده‌اند.

هدف پاکستان تضمین امنیت منطقه و حفظ نفوذ تاریخی خود است، هند به دنبال ایجاد یک مسیر تجاری از طریق بندر چابهار و دور زدن پاکستان است تا ارتباط اقتصادی خود را با افغانستان و آسیای مرکزی افزایش دهد و چین با هدایت ابتکار یک کمربند و یک جاده، قصد دارد از سرمایه گذاری ها و مسیرهای تجاری خود در منطقه محافظت کند و در عین حال به نگرانی های امنیتی ناشی از افغانستان نیز رسیدگی کند.

با این حال، رقابت ژئوپلیتیکی و منافع اقتصادی راه دشواری پیش روی دو کشور و منطقه قرار داده است.